LED – PYTANIA I ODPOWIEDZI

Dla wielu użytkowników / konsumentów ilość informacji zawarta w reklamach, na opakowaniach, w testach czy opiniach może być przytłaczająca. Wiele terminów, definicji, nazw czy skrótów dla klienta może być nieczytelne, bądź niezrozumiałe. I trudno się dziwić – w natłoku informacji jakie w dzisiejszych czasach do nas docierają czasami ciężko w sposób jasny i czytelny wyszukać odpowiednią informację. Stąd pojawiła się konieczność przygotowania tego działu, w którym postaramy się odpowiedzieć na najczęściej pojawiające się pytania. Dołożymy wszelkich starań, by zawarte tutaj informacje były rzetelne, nie mniej - błędy się również nam zdarzają, prosimy więc o wyrozumiałość i wskazanie błędu, postaramy się go od ręki poprawić. Mamy nadzieję, że informacje tutaj zawarte będą dla Państwa przydatne.

ZAPRASZAMY DO WSPÓŁPRACY

• oszczędność energii elektrycznej – nawet do 90% w stosunku do tradycyjnych źródeł światła,
• duża sprawność wykorzystania energii elektrycznej, osiągana jest skuteczność świetlna nawet 100 lm z 1 W,
• wysoka trwałość na wstrząsy i wibracje – w stosunku do tradycyjnych źródeł światła,
• wysoka żywotność wynosząca min 25.000 do 100.000 godz. bez wyraźnej utraty parametrów pracy,
• nieznaczna zależność efektywności energetycznej od stopnia zużycia,
• bardzo szybka reakcja na włączanie i wyłączanie,
• dużo mniejsza wrażliwość na częste włączanie i wyłączanie, brak dodatkowego poboru mocy przy włączaniu – w stosunku do świetlówek i świetlówek kompaktowych,
• niewielkie rozmiary,
• zasilanie niskim i stałym napięciem – dotyczy diody, zasilanie w szerokim zakresie napięcia (od 80 do 280 V) – dotyczy lampy LED
• bezpieczeństwo użytkowania (diody nie emitują promieniowania UV i IR, nie zawierają szkodliwych gazów ani metali ciężkich),
• dbałość o środowisko naturalne (nie zawierają ani nie emitują szkodliwych związków, szkodliwych gazów ani metali ciężkich),
• możliwe źródła światła dowolnego koloru i temperatury barwowej światła białego,
• o wiele szersze spektrum światła widzialnego, które przekłada się bezpośrednio na lepsze parametry oddawania barw,
• emisja ciepła na dużo niższym poziomie w porównaniu z tradycyjnymi źródłami światła,

Chcąc być jednak uczciwym, należy wspomnieć o wadach technologii i problemach, z jakimi można się spotkać, użytkując źródła światła LED:
• Wysoka cena – niestety, źródła LED są wyraźnie droższe od innych źródeł światła, nie mniej na rynku można zaobserwować spadek cen ze wzrostem popularności tego typu oświetlenia, dotyczy to początkowej ceny zakupu, eksploatacja bieżąca jest zdecydowanie tańsza w porównaniu z wszystkimi alternatywnymi źródłami światła,
• Emisja ciepła – mimo dużo niższej emisji energii cieplnej w porównaniu z tradycyjnymi źródłami światła, źródła LED, zwłaszcza większych mocy, emitują również energię cieplną, zatem powinny być montowane w sposób umożliwiający swobodny przepływ powietrza, co zapewni im odpowiedni poziom chłodzenia,
• W przypadku starszych instalacji elektrycznych, gdzie faza zasilająca poprowadzona jest do oprawy świetlnej (nie do włącznika), a przerwę stanowi włącznik – może pojawić się efekt przytłumionego świecenia, podobne zjawisko występuje w przypadku używania włączników oświetleniowych z podświetleniem – upływy prądowe są wystarczające, by wzbudzić źródło światła do min poziomu świecenia,
• Wrażliwość na skoki napięcia i zakłócenia sieciowe – dotyczy przede wszystkim starszych modeli źródeł LED, może prowadzić do uszkodzeń elektroniki oraz samych diod,
• Spadek jasności źródła LED w trakcie jego eksploatacji – w trakcie eksploatacji występuje naturalny spadek poziomu jasności diod LED, jest to proces powolny, długofalowy, szacuje się że spadek jasności o połowę występuje po przepracowaniu ok. 30.000 godz., co wielu producentów traktuje jako degradację produktu; jednakże pod koniec okresu eksploatacji, w porównaniu z tradycyjnymi żarówkami źródła LED nie gasną nagle, a w porównaniu z świetlówkami nie zaczynają „migać”,
• Większość tańszych modeli źródeł LED nie umożliwia współpracy ze ściemniaczami oświetlenia – dotyczy przede wszystkim źródeł zasilanych AC 230 V, przed zakupem źródeł LED należy upewnić się, czy dany model współpracuje ze ściemniaczami ; w przypadku modeli zasilanych napięciem stałym – kwestia ściemniania uzależniona jest od rodzaju użytego zasilacza,
• Wrażliwość na temperaturę zewnętrzną - skuteczność źródeł światła LED (przede wszystkim samych diod LED) jest uzależniona od temperatury pracy. Generalnie w warunkach domowych / biurowych problemy te raczej nie występują, nie mniej należy wspomnieć, że w wysokich temperaturach może dochodzić do zmian parametrów elektrycznych elementów półprzewodnikowych (w skrajnych wypadkach może to prowadzić do destrukcji diody bądź pozostałych elementów) – najprościej - ze wzrostem temperatury diody LED świecą coraz słabiej; przy montażu oświetlenia LED należy zwrócić uwagę, czy źródło LED nie jest narażone na silną emisję ciepła (np. miejsca nasłonecznione, bliskość urządzeń AGD emitujących wysokie temperatury, jak piekarniki, etc.)

Podstawowe zalety naszych wyrobów:
• bardzo długa żywotność (kilkadziesiąt razy większa w porównaniu z tradycyjną żarówką), nawet 50.000 godz., (min żywotność oferowanych wyrobów to 25.000 godz.),
• niewielkie zużycie energii elektrycznej,
• minimalizacja kosztów eksploatacyjnych,
• pełna jasność natychmiast po włączeniu,
• częste włączanie / wyłączanie ma niewielki wpływ na trwałość LED,
• niewielka emisja ciepła, minimalizacja strat cieplnych,
• zwiększona odporność na uszkodzenia mechaniczne, wibracje i wstrząsy (w porównaniu z tradycyjnymi żarówkami oraz świetlówkami),
• brak emisji promieniowania ultrafioletowego UV i podczerwonego IR,
• wyroby ekologiczne (niskie zużycie energii, brak zawartości rtęci, ołowiu i innych szkodliwych gazów i metali, certyfikat RoHS),
• brak wymogów specjalnej utylizacji, po zakończeniu pracy oświetlenie LED utylizujemy w identyczny sposób jak inne wyroby elektryczne,
• bezpieczeństwo użytkowania (wytrzymała obudowa, niska temperatura pracy),
• prostota użytkowania,

Generalnie wymiana tradycyjnej żarówki na żarówkę LED nie nastręcza żadnych trudności.

Może ją wykonać każdy, nie mniej – jeśli nie czujesz się na siłach, skorzystaj z pomocy osoby trzeciej (najlepiej elektromontera / elektryka).

Czynności związane z wymianą są identyczne, jak w sytuacji wymiany zwykłej żarówki czy świetlówki kompaktowej.

W zależności od systemu montażowego (gwint, bagnet) odkręcasz zwykłą żarówkę i w jej miejsce wkręcasz żarówkę LED lub demontujesz żarówkę z mocowania bagnetowego i w to miejsce montujesz odpowiednią żarówkę LED.
Jedyne na co należy zwrócić uwagę to wymiary zewnętrzne żarówki tradycyjnej – wymiary żarówki LED znajdziesz na opakowaniu (lub w specyfikacji technicznej), sprawdź czy zamawiana żarówka gabarytowo zmieści się w miejscu żarówki tradycyjnej.

UWAGA – przy wymianie żarówek instalacja powinna być wyłączona, najlepiej wyłączyć stosowny wyłącznik prądowy / bezpiecznik w tablicy rozdzielczej instalacji.

Nie, żarówki LED współpracują z tradycyjnymi instalacjami elektrycznymi, zgodnie z zakresem napięć zawartych na opakowaniu.

Jednakże – nie wszystkie żarówki LED przystosowane są do współpracy ze ściemniaczami światła. Informacje o takiej współpracy zawarte są na opakowaniu lub specyfikacji technicznej.
W przypadku instalacji elektrycznej wyposażonej w ściemniacze światła upewnij się, że kupowany produkt może z nimi współpracować.
Warto również sprawdzić jakie jest minimalne obciążenie prądowe użytego ściemniacza (często zapominamy, że diody LED podczas pracy wymagają niewielkiego obciążenia prądowego).

Ponadto – w przypadku podłączenia przewodu fazowego bezpośrednio do żarówki, niektóre modele żarówek LED mogą żarzyć się z minimalnym natężeniem światła.
Rozwiązaniem może być podłączenie przewodu fazowego do włącznika.

Podobne zjawisko może wystąpić w przypadku, gdy włącznik wyposażony jest w podświetlenie.
Tutaj rozwiązaniem może być usunięcie diody podświetlającej włącznik, bądź wymiana włącznika na model bez podświetlenia.

TAK – ZDECYDOWANIE TAK.
Wprawdzie elementy elektroniczne, jakimi są m.in. diody LED nie emitują takich ilości ciepła jak tradycyjne żarówki, natomiast ich parametry pracy, a przede wszystkim żywotność drastycznie maleją przy wysokich temperaturach (dla LED to już temperatury powyżej 500C, wewnętrzna temperatura na poziomie 800C może spowodować trwałe uszkodzenie elementu).
Konstrukcyjnie konieczność chłodzenia wymusza dużo większe gabaryty źródeł światła wykorzystujących technologię LED w porównaniu z tradycyjnymi rozwiązaniami, a także wynikającymi z rozmiarów samej diody. Dotyczy to przede wszystkim nowoczesnych diod wysokiej mocy (HIGH POWER LED), ale również COB czy SMD.
Dlatego źródła światła wykonane w oparciu o technologię LED bardzo często mają wykonane obudowy w formie metalowych radiatorów lub innych tworzyw dobrze odprowadzających ciepło, a powierzchnia radiatora zajmuje dużą część powierzchni zewnętrznej źródła światła. W szczególnych przypadkach, gdy stosowana jest bardzo duża moc urządzeń świetlnych, wymagane może być dodatkowe, wymuszone chłodzenie (np. strumieniem powietrza).
W wysokich temperaturach otoczenia oświetlenie LED może się nie sprawdzić, lub wymagać będzie dodatkowego wymuszonego chłodzenia. Odwrotnie – w warunkach niskich temperatur sprawdzi się bardzo dobrze, pod warunkiem, że nie będzie narażone na kondensację wilgoci.

Podobnie jak temperatury, urządzenia LED nie tolerują również wilgoci. W tym przypadku dotyczy to zarówno samych elementów świecących (niezależnie czy będą to DIP, SMD, COB czy inne), jak również zasilaczy.
Odporne na wilgoć są te urządzenia, które opisane są wysokim parametrem IP. Jako odporne możemy przyjąć te konstrukcje, które posiadają IP > x4. Pozostałe urządzenia, w tym najpopularniejsze oznaczone jako IP 20, przeznaczone są do pracy w pomieszczeniach i warunkach suchych.
Przy wyborze żarówek i lamp LED należy zwrócić szczególną uwagę na właściwy dobór źródeł światła w korelacji z ich późniejszym przeznaczeniem.
Tylko prawidłowo dobrane źródła światła zapewnią długotrwałą żywotność.

SKUTECZNIE. Odpowiedź może wydawać się trywialna, ale w przypadku elementów elektronicznych, jakimi są diody LED odprowadzanie ciepła jest naprawdę istotnym parametrem wpływającym przede wszystkim na żywotność samej diody. Wprawdzie temperatury i ilości ciepła emitowane przez diody LED są nieporównywalnie mniejsze niż w przypadku tradycyjnych żarówek, nie mniej – o ile tradycyjny żarnik przystosowany jest do pracy w bardzo wysokich temperaturach, diody – niestety nie, przekroczenie poziomu temperatury 60 stopni C dla diody może to oznaczać kres żywotności technicznej.
Wprawdzie żarówką LED ciężko się poparzyć, odczuwalna temperatura żarówki LED nawet po wielu godzinach pracy w większości przypadków umożliwia swobodne jej dotknięcie; jednakże wbrew wszelkim pozorom – elementy świetlne wykonane w technologii LED emitują na tyle dużo ciepła, że producenci konstrukcyjnie wyposażają lampy / żarówki w radiatory odprowadzające ciepło.
Z tego względu żarówki / lampy LED powinny pracować w możliwie najniższych temperaturach (ujemne wcale nie są tak destrukcyjne) i przy zapewnieniu odpowiedniej wentylacji, zwłaszcza w ograniczonych przestrzeniach, jakimi są np. ciasne komory sufitowe.
Brak chłodzenia skutkować będzie drastycznym skróceniem żywotności – nawet do kilku tygodni / dni. W skrajnych wypadkach uszkodzenie może nastąpić natychmiast.
Diody LED nie nadają się do pracy w bardzo wysokich temperaturach otoczenia – np. bardzo niekorzystnie na żarówkę LED wpływ będzie miała umieszczona w pobliżu żarówka tradycyjna (emitująca bardzo duże ilości ciepła).
Przy wyborze żarówek i lamp LED należy zwrócić szczególną uwagę na właściwy dobór źródeł światła w korelacji z ich późniejszym przeznaczeniem.
Tylko prawidłowo dobrane źródła światła zapewnią długotrwałą żywotność.

Temperatura
Źródła światła LED (diody elektroluminescencyjne) to podzespoły elektroniczne, emitujące światło.
Emisji światła zwykle towarzyszy również wydzielanie znacznych ilości ciepła (chociaż nieporównywalnie mniejszych niż w przypadku pozostałych źródeł światła, zwłaszcza tradycyjnych żarówek). W przypadku podzespołów elektronicznych ciepło będzie miało znaczący wpływa na trwałość źródła światła oraz emitowany strumień świetlny. I to niezależnie od użytej technologii LED. Dlatego bardzo ważne jest takie dobranie źródła światła oraz warunków pracy, by rozproszyć możliwie jak największą ilość ciepła (właściwe miejsce montażu, zapewnienie wentylacji, odpowiednio dobrane radiatory).
Podstawowa zasada dotycząca źródeł światła LED im mniejsza temperatura, tym większa trwałość. Dlatego w jednej oprawie nie należy użytkować zarówno źródeł LED jak i tradycyjnej żarówki (emisja temperatury tradycyjnej żarówki może być tak wysoka, że nie zostaną zapewnione właściwe warunki chłodzenia źródła LED co może doprowadzić do trwałego uszkodzenia).

Wilgoć
Dioda LED, podobnie jak inne podzespoły elektroniczne, są stosunkowo wytrzymałe oraz odporna na wilgoć.
Podczas właściwej eksploatacji (odpowiednio dobrane źródła światła do warunków otoczenia) żywotność żarówki LED będzie bardzo wysoka, wielokrotnie większa niż tradycyjnej żarówki.
Nie mniej należy pamiętać, że wiele podzespołów używanych do produkcji źródła światła zawiera różne części metalowe (m.in. styki elektryczne, luty, płytki, inne podzespoły elektroniczne), które w warunkach podwyższonej wilgotności i temperatury mogą korodować. W konsekwencji korozja może doprowadzić do uszkodzenia zarówno diody LED jak również pozostałych podzespołów, uniemożliwiających prawidłową pracę źródła LED.
Odpowiedni dobór źródła światła LED odpowiednio do przewidywanych warunków pracy, zapobiega korozji (a przynajmniej odsuwa ją znacznie w czasie). Odporność na wilgoć jest konieczna, jeśli chcemy uzyskać maksymalną trwałość modułów LED, dlatego przy doborze źródeł światła należy również zwracać uwagę na parametr poziomu ochrony IP.

Uszkodzenia mechaniczne
Większość wyrobów LED wykonanych jest z tworzyw sztucznych i metali. Dzięki temu mają znacznie większą odporność mechaniczną niż wyroby szklane. Nie znaczy to jednak, że źródła światła LED nie można uszkodzić mechanicznie. Wręcz przeciwnie.
Należy pamiętać że źródła LED to złożone urządzenia elektroniczne, czyli tak naprawdę urządzenia kruche i delikatne. Upadek nawet z niewielkiej wysokości może skończyć się trwałym uszkodzeniem podzespołów elektronicznych (np. przerwanie ścieżki / lutu) jak również uszkodzeniem obudowy zewnętrznej (np. złamanie bagnetu montażowego czy pęknięcie obudowy).
Uszkodzenia mechaniczne mogą powstawać również od naprężeń termicznych. Nie jest wskazane np. wspólne użytkowanie w niewielkiej odległości źródła LED oraz tradycyjnej żarówki (może to doprowadzić zarówno do naprężeń termicznych, jak również braku chłodzenia źródła LED).
Podobnie niewłaściwe przechowywanie czy transport mogą być powodem uszkodzeń żarówek LED.
W przypadku źródeł światła LED w których do produkcji użyto również szkła – ich odporność mechaniczna jest właściwie na takim samym poziomie jak tradycyjnych żarówek.

Parametry elektryczne
Podzespoły elektryczne i elektroniczne użyte do produkcji źródeł światła LED mogą pracować tylko w określonych przez producenta przedziałach napięcia i natężenia prądu.
Użycie wyższych parametrów niż deklarowane przez producenta może spowodować nie tylko spadek trwałości, ale w skrajnych przypadkach również zniszczenie źródła światła a także ryzyko porażenia prądem elektrycznym czy pożaru.
Warto również pamiętać o podstawowych prawach elektrotechniki i fizyki - im niższe jest natężenie prądu elektrycznego, tym mniejszy jest poziom emitowanej energii, a w konsekwencji mniejsza jest również emisja ciepła – a to jak pamiętamy, może mieć bezpośredni wpływ na żywotność LED.

Żarówka LED (czy każde inne źródło światła LED – świetlówka LED, zintegrowana oprawa LED, etc.) to nic innego jak zespół elektroniczny składający się z szeregu mniejszych podzespołów, zamkniętych w obudowie (z tworzywa sztucznego, metalu i szkła). Jak każdy wyrób elektroniczny wymaga odpowiedniego traktowania. Układy elektroniczne są bardzo wrażliwe na oddziaływanie mechaniczne, termiczne czy gwałtowne zmiany warunków atmosferycznych.
W warunkach domowych można zrobić ciekawy eksperyment. Wystarczy do dwóch oprawek użyć dwóch żarówek – zwykłej żarnikowej dużej mocy (np. 100-150W) oraz dowolnej LED. Po niedługim okresie wspólnego użytkowania żarówka LED zostanie uszkodzona na wskutek oddziaływania termicznego zwykłej żarówki. Użytkownicy bowiem zapominają, że podzespoły elektroniczne źle znoszą wysokie temperatury.
Układy elektroniczne nie tolerują wilgoci. Urządzenia do pracy w wilgotnym środowisku charakteryzują się wysokim parametrem IP (właściwie min to IP 44). W przypadku produktów IP 00 czy IP 20, są to produkty do pomieszczeń suchych. Nie nadają się do pracy zewnętrznej czy w pomieszczeniach wilgotnych (np. kuchnia, łazienka, piwnica).
Inny problem to kondensacja wilgoci wewnątrz produktu. Zjawisko to występuje w chwili, gdy z zimnego pomieszczenia wnosimy urządzenia do pomieszczenia ciepłego – różnica temperatur (im wyższa tym gwałtowniej występuje to zjawisko) powoduje kondensacje wilgoci wewnątrz, także na stykach elektrycznych, co może powodować zwarcie bądź gwałtowne naprężenia termiczne i w konsekwencji doprowadzić do uszkodzenia urządzenia. Dlatego – przed użyciem urządzenia wewnątrz ciepłego pomieszczenia, należy odczekać do wyrównania temperatur urządzenia i otoczenia. Zwykle wystarczy godzina.
Podobnie złym pomysłem będzie zastosowanie żarówki LED np. w okapie kuchennym, zwłaszcza, jeśli żarówka LED nie jest wykonana w wariancie hermetycznym. Tutaj destrukcyjny wpływ na źródło LED będzie miała zarówno temperatura, jak i wilgoć, a także m.in. tłuszcze występujące w oparach, które oklejając radiator będą powodowały zmniejszenie powierzchni chłodzenia źródła światła.
Bardzo ważnym elementem, który może doprowadzić do uszkodzenia źródła światła LED jest jego poprawny montaż. W przypadku połączeń gwintowanych (E14, E27) czy bagnetowych (GU10, MR16) montaż należy przeprowadzić ostrożnie, ale w sposób uniemożliwiający pozostanie szczelin – żarówka musi być dokręcona do końca aby zapewnić skuteczne połączenie miejsca styku, w przeciwnym razie może dojść do przeskoku łuku elektrycznego, a w konsekwencji uszkodzenie termiczne urządzenia.
Żarówkę LED (podobnie zresztą jak i zwykłą żarówkę, czy świetlówkę kompaktową) można w łatwy sposób uszkodzić również mechanicznie. Upadek z wysokości nawet 1 m, nawet jeśli uszkodzeniom nie uległa obudowa, może doprowadzić do uszkodzeń mechanicznych, np. wewnątrz układu zasilającego.
Przykładów braku odporności można jeszcze mnożyć wiele.

Dlatego podstawowa zasada postępowania ze źródłami LED (podobnie zresztą jak z każdym innym układem elektronicznym) – to postępować delikatnie i ostrożnie. A wtedy LED odwdzięczy się długotrwałym okresem eksploatacji.

Dobór zamiennika tradycyjnej żarówki w postaci źródła światła LED należy przeprowadzić biorąc pod uwagę kilka zasadniczych aspektów:
Ekonomiczny – decydując się na zakup drogiego źródła światła jakim są coraz popularniejsze LEDy trzeba przede wszystkim zastanowić się, jakim dysponujemy budżetem oraz gdzie stosowana będzie żarówka. W przypadku, gdy punkt świetlny użytkujemy co najmniej kilka godzin dziennie – wymiana na nowoczesne energooszczędne źródło światła typu LED będzie jak najbardziej zasadne. Jeśli natomiast punkt świetlny wykorzystywany jest sporadycznie (kilka minut dziennie, bądź nawet raz na kilka dni) – wymiana tradycyjnego źródła światła na LED jest nieuzasadnione ekonomicznie.
Środowiskowy– biorąc pod uwagę aspekty związane z bezpieczeństwem użytkowania i ochroną środowiska – wymiana źródła światła na wykonane w technologii LED zawsze będzie uzasadnione. Żarówki (niezależnie czy tradycyjne, czy halogenowe) zawsze wymagać będą zdecydowanie więcej energii, z kolei świetlówki zawierają szereg metali ciężkich i substancji szkodliwych, a tych wad pozbawione są źródła światła wykonane w technologii LED.
Jakościowy – tutaj zawsze należy brać pod uwagę zasadę „chytry dwa razy płaci”. Niestety – najtańsze wyroby nie bez kozery są najtańsze. Niska cena wymusza na projektantach / producentach szereg kompromisów. Czasami jest to niezbyt estetyczny wygląd zewnętrzny żarówki (ale ta cecha jest akurat w wielu przypadkach akceptowalna – nie często zwracamy uwagę na wygląd zewnętrzny żarówki, zwłaszcza, jak świeci). Gorzej, jeśli jest to wyrób wykonany z przeciętnej jakości elementów albo z przeciętnej jakości montażem. Zawsze coś za coś. Nie znaczy to jednak, że wyrób nieznanej marki musi być od razu złej jakości. Przy wyborze jednak warto pamiętać, żeby wskaźnik jakości do ceny był jak najwyższy.
Komfort użytkowania – niezależnie od barwy światła, światło emitowane przez źródła LED może się nieco różnić od emitowanego przez tradycyjne żarówki (zwłaszcza w zakresie najmniejszych mocy) lub świetlówki. Zwykle użytkownik musi się przyzwyczaić do nowego źródła światła (przez jakiś czas może występować dyskomfort użytkowania). Decydując się na wymianę oświetlenia warto zainwestować w dobre wyroby, zwłaszcza montowanych w miejscach, w których spędzamy przy sztucznym oświetleniu dużo czasu.

Warto również pamiętać, by po zmianie technologii oświetlenia wartość strumienia świetlnego emitowanego przez nowe źródło było na podobnym poziomie, co przy starej żarówce. W doborze powinna pomóc poniższa tabelka (adekwatna przede wszystkim dla żarówek dookólnych o rozproszonym świetle – odpowiednik tradycyjnych żarówek). W przypadku żarówek kierunkowych zwrócić należy nie tylko na emisję strumienia świetlnego, ale również na kąt emisji światła kierunkowego źródła.

Nowoczesne źródła światła jakimi są źródła wykonane w technologii LED są obecnie bardzo popularną alternatywą do standardowych, tradycyjnych źródeł oświetlenia (takich jak żarówki, świetlówki, świetlówki kompaktowe). Popularność źródeł LED bierze się m.in. z faktu, że są wyroby LED są coraz tańsze.
Dokonując zamiany rodzaju oświetlenia należy pamiętać o właściwym wyborze zamiennika. Najczęściej jako kryteria wyboru bierzemy parametry znamionowe źródła światła. Nie zawsze jest to jednak jedyna „słuszna droga”. Dokonując wyboru należy kierować się również szeregiem dodatkowych informacji – poszczególne typy źródeł światła, nawet przy zbliżonych parametrach znamionowych, mogą się znacząco różnić w charakterze generowanego światła.
Nie mniej – podstawowe kryteria to wartość strumienia świetlnego emitowanego przez źródło, temperatura barwowa światła (bieli) oraz wskaźnik oddawania barw Ra (w warunkach domowych najlepiej by został zachowany warunek Ra >80).
Większość parametrów technicznych można znaleźć na opakowaniu źródła światła (niezależnie od typu – jest to wymóg formalno prawny), na samym źródle, a najwięcej informacji – w kartach katalogowych umieszczanych na stronach internetowych producentów / importerów.
Celem ułatwienia właściwego wyboru zamiennika źródła światła, producenci, a właściwie sprzedawcy podaje odpowiednią przybliżoną wartość mocy tradycyjnej żarówki wolframowej, która teoretycznie ma emitować taką samą wartość strumienia świetlnego wyrażanego w lumenach.
W tym miejscu warto wspomnieć o nieuczciwej konkurencji – wielu sprzedawców podaje wyimaginowane wartości, w żaden sposób nie przystające do rzeczywistości. W celu wyeliminowania takiej nieuczciwej konkurencji pojawiły się wymogi formalno prawne, w postaci Rozporządzenia WE Nr 244/2009 z dnia 18 marca 2009 r. W rozporządzeniu możemy znaleźć ujednolicone wartości zebrane w postaci tabelarycznej, mówiącej o alternatywnych względem żarówek źródeł światła.

Tabela podaje dla alternatywnych źródeł światła wartości wiążące strumień świetlny z mocą tradycyjnej żarówki – tabela dotyczy bezkierunkowych źródeł światła.

Na podstawie powyższej tabeli, przy założeniu, że współczesne źródła LED charakteryzują się skutecznością świetlną na poziomie 90 lm/W, można przygotować rzetelne porównanie wyrobów – żarówki tradycyjnej względem źródeł światła LED:

Tabela ta uwzględnia wszystkie aspekty technologii LED i charakter emitowanego światła.

Dobór oświetlenia w warunkach domowych to rzecz wyjątkowo subiektywna.
O ile na stanowisku pracy czy w wielu miejscach publicznych sprawa jest regulowana przez odpowiednie przepisy – o tyle w domu – wg zasady „wolność Tomku w swoim domku”.

Ale do rzeczy – dobór oświetlenia w warunkach domowych uwarunkowany będzie szeregiem czynników:
• przeznaczenie pomieszczenia:
- salon – w miejscach, gdzie odpoczywamy, stosujemy bardziej dyskretne, mniej intensywne, cieplejsze oświetlenie, które sprzyja relaksowi – świetnym rozwiązaniem będą lampy z żarówkami rozstawione w narożnikach (w takim przypadku świetnie sprawdzą się zamienniki LED typowych żarówek) lub taśmy LED użyte do podświetlenia mebli, witryn, narożników, podłóg, etc. (elastyczne taśmy LED dają tyle możliwości wykorzystania, że trudno wręcz je tutaj opisać),
- kuchnia - tutaj przeważnie spędzamy czas przy przygotowywaniu posiłków – do tych czynności potrzebne będzie nam intensywne ciepłe lub neutralne światło białe – w kuchni nie oszczędzamy na ilości i mocy źródeł światła, przy zbyt słabym oświetleniu niezbyt dobrze się pracuje, świetnym rozwiązaniem w kuchni będą reflektory kierunkowe LED używane w miejscach wykonywania podstawowych czynności, gdzie intensywne oświetlenie jest jak najbardziej wskazane, dodatkowo uzupełnione o białe taśmy LED, które zapewnią równomierne oświetlenie całości, dodatkowo – jako akcent dekoracyjny można wykorzystać kolorowe taśmy LED RGB ze sterownikiem światła – takie rozwiązanie zapewni niezwykły nastrój – w zależności od potrzeb (zwłaszcza, jeśli kuchnia pełni również funkcję jadalni),
- łazienka – to trudne miejsce do oświetlenia – w przypadku odpoczynku w wannie – zdecydowanie lepsze będzie ciepłe, dyskretne oświetlenie (np. oprawy typu downligth lub typowe oprawy wpuszczane przeznaczone dla reflektorów halogenowych) o niewielkiej mocy – 2 / 3 W, z kolei przy lustrze, do układania fryzury czy makijażu – przyda się przy lustrze mocne, punktowe oświetlenie (doskonałe będą reflektorki typu spotlight o mocy 4 / 5 W)
- sypialnia – to miejsce odpoczynku, relaksu, użyte oświetlenie powinno być raczej dyskretne, niezbyt intensywne, o ciepłej barwie – dobrym wyborem będą źródła dookólne (źródła LED o kształcie tradycyjnych lub świecowych żarówek) jak również dekoracyjne (taśmy LED) ukryte na meblach, pod meblami, w wykuszach; oświetlenie główne powinno być uzupełnione o lampki nocne umieszczone w bezpośrednim sąsiedztwie łóżka – jeśli lampki przeznaczone są do czytania – warto wybrać model z kierunkowym źródłem światła, jeśli tylko do dekoracyjnego oświetlenia pomieszczenia – wystarczy żarówka dookólna małej mocy,
- pomieszczenia techniczne – w pomieszczeniach typu warsztat, magazyn, kotłownia – najlepszym rodzajem będzie światło liniowe (typu świetlówka), przy czym – miejsca, w których wykonujemy jakieś prace (np. stół warsztatowy) powinny być wyposażone w dodatkowe źródło światło punktowego; w pomieszczeniach technicznych warto zamontować dodatkowo czujnik ruchu oraz natężenia światła – co pozwoli na dodatkowe oszczędności wynikające z zostawiania włączonego oświetlenia (niestety – dość często o tym zapominamy),
• wykończenie pomieszczeń:
- kolory na ścianach / wyposażenia o jasnych barwach – doskonale odbijają światło, więc zastosowane oświetlenie może mieć mniejszą moc,
- kolory na ścianach / wyposażenia o ciemnych barwach – dobrze pochłaniają część strumienia świetlnego, więc należy dobrać mocniejsze źródła światła,
• rodzaj źródła światła
- źródła dookólne – źródła o kącie emisji światła 120 stopni i więcej (typowa żarówka jest przykładem źródła dookólnego światła), w takim przypadku, ze względu na znaczne rozproszenie światła, należy stosować żarówki o większej mocy, celem uzyskania oświetlenia o określonym natężeniu – doskonałe jako główne oświetlenie, przeznaczone do pracy w lampach, żyrandolach, etc.
- źródła kierunkowe – wszelkiego rodzaju żarówki i reflektory o ukierunkowanym strumieniu świetlnym – 30 – 60 stopni (reflektory downlight, spotlight, etc.), wykorzystujące odbłyśniki lub układy soczewek, można stosować źródła o mniejszej mocy uzyskując podobne natężenie światła – doskonałe do punktowego oświetlenia miejsc wykonywania czynności lub punktowej ekspozycji miejsc / przedmiotów, a w przypadku gęstego rozmieszczenia – doskonałe do podświetlania całych pomieszczeń,
- źródła dekoracyjne – np. taśmy LED – przeznaczone do dowolnego kształtowania efektów świetlnych – tutaj jedynym ograniczeniem będzie nasza wyobraźnia,
• rodzaj zasilania:
- AC 230V – standard zasilania w Polsce, w warunkach domowych właściwie nie występują inne standardy – większość dostępnych na rynku żarówek (w tym wykonanych w technologii LED) zasilanych jest dostosowanych do tego rodzaju zasilania,
- DC 12V – standard popularny w Polsce dla reflektorów halogenowych (najczęściej z mocowaniem MR16) , w przypadku zastosowań domowych - wymaga użycia odpowiedniego typu zasilacza, popularny również sposób zasilania oświetlenia dekoracyjnego, np. taśm LED

Dobór konkretnych żarówek uzależniony jest od ilości punktów świetlnych, wielkości i wysokości oświetlanego pomieszczenia, koloru wykończenia pomieszczenia, przeznaczenia pomieszczenia, indywidualnych preferencji, etc.
Prawda jest też taka, że w dużym stopniu na komfort użytkowania wpływają nasze własne preferencje.
Zarówno zbyt ciemne pomieszczenie jak i zbyt jasne mogą powodować dyskomfort użytkowania.

Dobre pytanie – trudna odpowiedź. A właściwie nie ma jednoznacznej odpowiedzi.
W dużej mierze zależy to bowiem od osobistych preferencji, rodzaju oświetlanego pomieszczenia, parametrów technicznych żarówki i spodziewanych efektów końcowych.
Pierwsze kryterium – to kolor światła – źródła LED umożliwiają stosowanie różnokolorowych wariantów oświetlenia – mając do dyspozycji trzy składowe czerwony (RED), zielony (GREEN) oraz niebieski (BLUE) oraz dobierając odpowiedni sterownik, mamy możliwość uzyskania dowolnej barwy odpowiedniej dla naszych preferencji. Kolorowe światło w warunkach domowych to światło właściwie wyłącznie służące uzyskaniu efektów dekoracyjnych lub stworzeniu nastrojowej atmosfery.
W codziennym użytkowaniu istotniejsze jest światło barwy białej.
To co rozumiemy pod pojęciem bieli, to właściwie szereg odcieni o różnej dominancie barwnej. Kolorystykę światła białego określa się używając skali temperatury barwowej, wyrażonej w K (kelwinach).

Do dyspozycji mamy właściwie trzy rodzaje bieli:
• Ciepła biel – o wyraźnej dominancie czerwieni T < 3300 K
• Naturalna biel 3300 K < T < 5300 K
• Zimna biel – o wyraźnej dominancie błękitu T > 5300 K

Ciepła barwa bieli będzie doskonała do miejsc przeznaczonych do odpoczynku. Niezależnie, czy będzie to salon, sypialnia, łazienka czy weranda. Ten rodzaj światła sprzyja relaksowi, odpoczynkowi, organizm ludzki wycisza się, odpoczywa przy takim oświetleniu, przy czym – oświetlenie w pomieszczeniach przeznaczonych do relaksu nie powinno być zbyt intensywne. Dobrane zbyt mocne źródła światła lub zastosowanie zbyt dużej ilości punktów świetlnych również będą działały pobudzająco i w efekcie użytkownik będzie odczuwał dyskomfort uniemożliwiający wypoczynek.
Zimna biel – najbardziej zbliżona do warunków występujących w ciągu dnia w oświetleniu naturalnym, jest doskonałą barwą do wszelkiego rodzaju zastosowań wymagających intensywności działania – w pracy, w biurze sprawdzi się doskonale. W warunkach domowych – będzie to odpowiednie oświetlenie do garażu, warsztatu czy innych pomieszczeń gospodarczych. Natomiast nie sprawdzi się specjalnie w łazience czy kuchni – zimna kolorystyka wieczorem czy w nocy nie sprawia żadnej przyjemności, sprawia wręcz nienaturalne wrażenie.
Jeżeli jednak oświetlenie ma spełniać walory dekoracyjne, np. podświetlenie witryny, wystawki czy elementu architektury – tutaj barwę oświetlenia należy dobrać w zależności od oczekiwanych efektów – tutaj dobrym wyborem może być źródło światła o zmiennej barwie z zewnętrznym sterownikiem oświetlenia – pozwoli to na uzyskanie ciekawych efektów dekoracyjnych.

Często pojawiają się pytania odnośnie kolorystyki źródła światła.

Najprościej zagadnienie można przedstawić w formie zestawienia:

2000 K – światło świecy

2000 – 2900 K – tradycyjna żarówka wolframowa (w zależności od mocy żarówki)

2900 – 3000 K – tradycyjne żarówki halogenowe

~ 3000 K – wschód i zachód Słońca

4000 K – barwa biała neutralna

5000 – 5500 K – zakres temperatur barwowych światło typowo dziennego

5300 – 6500 K – przedział barwa zimnej białej

~ 6000 K – niebo z białymi chmurami

~ 7000 K – zachmurzone niebo

~ 8000 K – mgła

10000 – 15000 K – barwa czystego niebieskiego nieba

28000 – 40000 K – pioruny, błyskawice

Dobór zasilacza do oświetlenia LED (przede wszystkim dotyczy to taśm świetlnych wykonanych w oparciu o diody SMD oraz innych źródeł światła wykonanych w technologii LED zasilanych stałym napięciem o wartościach 12V / 24V) jest kluczową sprawą w projektowaniu i realizacji oświetlenia.
Przed zakupem musimy zastanowić się nad kilkoma aspektami.
Kryteria wyboru:
• docelowe napięcie zasilania taśm / źródeł LED – najpopularniejsze to DC 12V oraz DC 24V
• docelowe obciążenie zasilacza – czyli mówiąc wprost – jaką moc źródeł światła planujemy podłączyć na wyjściu zasilacza (tutaj należy pamiętać, by zasilacz zawsze miał pewną rezerwę mocy – ok. 10%)
• docelowa lokalizacja zasilacza – czyli przed zakupem należy zastanowić się, gdzie zamontujemy zasilacz i w zależności od wybranego miejsca należy dobrać odpowiednio zabezpieczony zasilacz – zasilacze zewnętrzne oraz zasilacze przeznaczone do pomieszczeń wilgotnych (czyli przede wszystkim kuchnia / łazienka) powinny być hermetyczne (wskazane co najmniej IP 65)

Należy jeszcze pamiętać o jednej, bardzo istotnej sprawie – zasilacz oświetlenia LED nie jest elementem, na którym powinniśmy oszczędzać – prawda jest taka, że elementy elektroniczne, jakimi są diody, są bardzo wrażliwe na jakość zasilania. Generalnie – im lepszej klasy zasilacz tym dłużej pracować będą zarówno diody, jak i sam zasilacz.
Zasilacze przeznaczone do oświetlenia wykonanego w technologii LED powinny zapewniać stabilizację napięcia oraz powinny mieć szereg zabezpieczeń – przede wszystkim przeciwzwarciowe oraz przeciwprzepięciowe. Dobrze, gdy są również zabezpieczenia termiczne.
Uwarunkowania te spełniają dobrej jakości zasilacze elektroniczne (impulsowe).
UWAGA – jeżeli nasz zasilacz posiada przewód uziemiający – zawsze należy go podłączyć. Od podłączenia tego przewodu zależeć może prawidłowa praca zabezpieczeń zasilacza.
Pamiętać należy również o zapasie mocy.
Nigdy nie należy stosować zasilaczy o mocy równej bądź mniejszej niż wyliczone obciążenie.
Przykładowo – jeśli używamy taśmy o mocy 7,2 W / mb i tej taśmy zamierzamy podłączyć do zasilacza 5 mb – to zasilacz powinniśmy dobrać wg wzoru:
7,2 W / mb * 5 mb + 10% = 39,6 W
- w takiej sytuacji należy użyć zasilacza o mocy co najmniej 40 W.

Dla źródeł światłą LED powyższa zasada jest identyczna jak w przypadku tradycyjnych żarówek wolframowych.
Mleczna osłona szklana (w źródłach LED bardzo często również wykonana z tworzywa sztucznego) spełnia funkcję dyfuzora rozpraszającego światło, kosztem nieznacznego ubytku strumienia świetlnego generowanego przez źródło (ok. 10 % w porównaniu do osłon przeźroczystych), światło rozchodzi się bardziej równomiernie.
Dodatkowo – mleczna osłona dyskretyzuje wygląd żarówki – w przypadku wyłączonej żarówki użytkownik nie musi obserwować elementów elektronicznych wewnątrz.
Sprawa estetyki jest jednak dość dyskusyjna. Jeśli zależy nam na maksymalnej ilości światła emitowanej przez żarówkę, najkorzystniej zastosować jest model z osłoną przezroczystą.

NIE. Zamienniki tradycyjnych świetlówek fluorescencyjnych wykonane w technologii LED w przeciwieństwie do swoich poprzedników do rozruchu nie wymagają żadnych dodatkowych elementów typu dławik indukcyjny czy starter. Wprawdzie wyglądem przypominają świetlówki, ale od strony technicznej zbudowane są tak samo jak wszystkie pozostałe wyroby oświetleniowe wykonane w technologii LED. Wewnątrz tuby znajdują się nie tylko diody, ale również układ zasilający, co powoduje, że do króćców świetlówki należy podać wyłącznie zasilanie.
W zależności od typu świetlówki, użytych rozwiązań – schematy podłączeń mogą być różne, często wymagają również drobnych zmian w instalacji elektrycznej oprawy. Najczęściej do wymiany standardowej świetlówki na świetlówkę liniową LED, wystarczy usunąć lub ominąć starter oraz dławik. Dodatkowo – dzięki usunięciu elementów rozruchowych pojawiają się dodatkowe oszczędności eksploatacyjne – starter i dławik nie są już zasilane energią elektryczną.
Świetlówki LED można stosować w tradycyjnych oprawach oświetleniowych, należy jednak pamiętać o konieczności odpowiedniego połączenia (z pominięciem startera i dławika). Każda świetlówka LED jest oznaczona odpowiednim schematem przyłączeniowym. Występują również modele, których użycie nie wymaga jakichkolwiek zmian w oprawie, są to jednak zdecydowanie droższe rozwiązania (stosowane będą tam, gdzie ze względów technicznych bądź formalno prawnych nie ma możliwości przerobienia oprawy oświetleniowej).
Pamiętać należy również, że użycie świetlówki standardowej LED ze starterem i dławikiem, bądź nieodpowiednio podanym zasilaniem może spowodować trwałe uszkodzenie świetlówki LED. Dlatego przed montażem należy dokładnie sprawdzić jakim typem świetlówki LED dysponujemy (czy zasilana jest jedno czy dwustronnie, czy możliwa jest współpraca ze starterem / dławikiem).
Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie dedykowanych opraw oświetleniowych.

Źródła światła LED oraz wszelkiego rodzaju oprawy świetlne wykonane w technologii LED są zdecydowanie bezpieczniejsze dla użytkownika niż większość tradycyjnych źródeł światła. W konstrukcji urządzeń nie występują szkodliwe substancje (przede wszystkim rtęć – jak w świetlówkach fluoroscencyjnych), nie występuje iskrzenie (dzięki czemu większość opraw może pracować w strefach zagrożenia wybuchem – co jednak każdorazowo należy sprawdzić w dokumentacji wyrobu), występuje zdecydowanie ograniczona emisja ciepła (ryzyko zapłonu, pożaru od oświetlenia właściwie nie występuje).

Należy jednak wspomnieć o pewnych zagrodzeniach występujących w źródłach światła LED, które w wyniku nieprawidłowej eksploatacji lub obsłudze mogą stanowić pewne zagrożenie dla użytkownika.
Przykładem mogą być niektóre typy świetlówek liniowych LED, gdzie w trakcie montażu może dojść do ryzyka porażenia prądem osoby montującej świetlówkę (w niektórych modelach świetlówek po podaniu z jednej strony napięcia zasilającego, napięcie pojawia się natychmiast z drugiej strony świetlówki LED, co nie występuje w tradycyjnych świetlówkach). Na szczęście takich potencjalnie niebezpiecznych sytuacji nie występuje zbyt wiele.
Innym przykładem potencjalnych zagrożeń będzie możliwość uszkodzenia układu zasilającego / całego źródła światła w wyniku braku zapewnienia właściwego chłodzenia źródła światła. Zjawisko może występować zwłaszcza w przypadku urządzeń dużych mocy (wykorzystujących diody mocy lub COB, gdzie występują już znaczne emisje ciepła).

Ponadto – szereg urządzeń wykonanych w technologii LED (np. oprawy sufitowe, naświetlacze, panele sufitowe) bądź przeznaczonych do współpracy z oświetleniem LED (np. zasilacze) są to urządzenia elektryczne przeznaczone do montażu i podłączenia z instalacją elektryczną.
Zalecane jest, by wszelkich podłączeń dokonywał doświadczony elektryk z uprawnieniami, zapewni to zarówno prawidłowy montaż bez uszkodzeń, jak również bezpieczeństwo eksploatacyjne.

Pamiętać również należy, że większość urządzeń posiada instalacje trójprzewodową (3G) i w takim przypadku ZAWSZE należy przewód żółto zielony również podłączyć do instalacji / do uziemienia.
Zapewni to długotrwałą i bezpieczną pracę urządzeń.

Warto również pamiętać, że dedykowane instalacje pod oświetlenie LED mogą nie spełniać już wymogów tradycyjnych źródeł światła – oświetlenie LED, ze względu na zdecydowanie mniejsze zużycie prądu wymaga instalacji o mniejszych przekrojach przewodów. Tradycyjne oświetlenie, zużywające 8-10 krotnie więcej energii, w takiej sytuacji może doprowadzić do trwałych uszkodzeń instalacji elektrycznej.

Czy żarówki LED można użytkować w trybie pracy ciągłej? Czy żarówka może świecić non stop 8 / 12 / 24 godziny na dobę?
Praca ciągła to nie lada wyzwanie dla każdego mechanizmu, urządzenia czy podzespołu. Także w warunkach elektroniki użytkowej czy oświetlenia jest to bardzo złożony problem.

Generalnie urządzenia / podzespoły przeznaczone do użytku domowego / biurowego nie są zaprojektowane i przystosowane do pracy non-stop.

W przypadku oświetlenia – przeznaczenie żarówki determinuje jej przydatność do wielu zastosowań. Użytkownik musi mieć świadomość, że w przypadku zastosowań profesjonalnych (a praca non-stop do takich właśnie należy) źródło światła powinno zostać dobrane w prawidłowy sposób. W takim przypadku na pewno nie sprawdzą się popularne rozwiązania. Do zastosowań profesjonalnych należy wybierać odpowiednio dobrane źródła światła, które nie należą jednak do tanich rozwiązań (często cena jest wielokrotnością ceny popularnych źródeł światła). Te zależności nie dotyczą tylko technologii LED – zupełnie inne żarówki stosuje się do celów mieszkaniowych, a inne do oświetlenia ulic czy hal fabrycznych.

Pamiętać również należy o przyspieszonym zużyciu elementów w przypadku intensywnej eksploatacji – rzeczywista trwałość godzinowa w przypadku pracy ciągłej zwykle jest znacznie krótsza (kilkanaście tysięcy godzin zamiast kilkudziesięciu tysięcy).
Co jednak zrobić, gdy nie chcemy inwestować znacznych środków finansowych, a zależy nam na rozwiązaniu zapewniającemu długotrwałą eksploatację w niekorzystnych warunkach? Oczywiście – są pewne tzw. „półśrodki”.
Jeżeli planujemy długotrwałą dobową eksploatację źródeł światła, także w niekorzystnych warunkach zewnętrznych, przed zakupem źródła światła zwróćmy uwagę na kilka aspektów wynikających przede wszystkim z budowy źródła światła.
Po pierwsze – nie należy szukać rozwiązań najtańszych. Najtańsze żarówki LED oferowane na rynku to mogą być lampy nawet wysokiej jakości, ale przeznaczone do pracy w domu czy w biurze, gdzie dziennie źródło światła jest używane raptem przez kilkadziesiąt minut czy 2-3 godziny.
W takim przypadku żarówka może mieć nawet korpus z tworzywa sztucznego.

Jeśli jednak żarówka ma pracować dłużej – np. w sklepie, gdzie świeci 8 godzin w ciągu dnia – poszukajmy przede wszystkim żarówek o aluminiowych korpusach, najlepiej mocno żebrowanych i nielakierowanych. Taka konstrukcja korpusu – radiatora zapewni dobre odprowadzanie ciepła.
Dodatkowo – jeśli chcemy używać tańszych rozwiązań do intensywnej pracy – starajmy się unikać montażu w zamkniętych przestrzeniach (np. ciasne klosze, zabudowa, etc.) – w takich miejscach nie zapewnimy dopływu powietrza i odpowiedniego chłodzenia. Z drugiej strony – niektóre żarówki dostępne na rynku mogą same w sobie pełnić walory estetyczne – są to – w porównaniu ze zwykłą żarówką – nieraz naprawdę ładne konstrukcje.

Jeśli jednak musimy wykorzystać źródła światła w ciasnej zabudowie (np. karton gips), skorzystajmy raczej z dedykowanych opraw wpuszczanych (typu „downlight) w miejsce standardowych żarówek.
W przypadku żarówek typu „spotlight” (popularne halogeny) – przy kompaktowych rozmiarach im mniejsza moc żarówki, tym pewniejsza długotrwała eksploatacja. Przy żarówkach dużej mocy (5W i więcej) niewielki radiator może nie być przystosowany do odprowadzenia ciepła w zamkniętych przestrzeniach.

Nowoczesne technologie oświetleniowe (przede wszystkim LED) pozwalają użytkownikom na różnorodne zastosowania, które dotychczas właściwie były niemożliwe technicznie do zrealizowania, a przy tym generują ogromne oszczędności – co dla użytkownika oznacza nie tylko dodatkowe środki w portfelu, ale również pewną swobodę w dysponowaniu oświetleniem. Przy znacznej redukcji kosztów możemy pozwolić sobie również na dekorowanie światłem, a nie korzystanie tylko z funkcji użytkowych.
Nie mniej – przejście z tradycyjnych technologii oświetleniowych na technologię LED nie zawsze jest dla końcowego użytkownika bezbolesne.
Decydując się na oświetlenie LED musimy zmienić nieco sposób myślenia o oświetleniu. Przede wszystkim – to już nie jest zwykłe źródło światła jak tradycyjna żarówka. Źródła światła LED to zaawansowane układy elektroniczne i jako takie muszą być w odpowiedni sposób traktowane.

Przede wszystkim zwróćmy uwagę na następujące aspekty:
• Temperatura – wprawdzie żarówki LED emitują niewielki poziom ciepła, radykalnie mniejszy od tradycyjnych żarówek, to niestety są również narażone na szkodzenia termiczne – generalnie panuje zasada, że temperatura robocza układów elektronicznych nie powinna przekraczać 50 stopni Celsjusza, powyżej 60 stopni może wystąpić trwałe uszkodzenie emitera światła i podzespołów zasilacza.
• Mechanika – źródła LED są dużo bardziej odporne na wstrząsy czy wibracje niż tradycyjne źródła światła, co wcale jednak nie oznacza, że nie można ich uszkodzić; jeśli klosz źródła jest wykonany ze szkła, to jest tak samo podatny na uszkodzenia jak tradycyjna żarówka – źródłami LED nie należy rzucać, a przy montażu w oprawce należy zachować taką samą ostrożność jak w przypadku tradycyjnych żarówek czy świetlówek CLF.
• Praca ciągła – nie wszystkie źródła światła wykonane w technologii LED nadają się do pracy ciągłej. I wcale nie chodzi tutaj o jakość samych diod świecących. Jeżeli planujemy profesjonalne zastosowania oświetlenia LED – zapytajmy fachowca o pomoc w doborze. Generalnie im dłużej żarówka LED powinna świecić w trybie ciągłym, tym lepsze powinna mieć parametry chłodzenia (duży radiator, aluminiowy lub miedziany). Żarówki z korpusem wykonanym z tworzyw sztucznych świetnie sprawdzą się w domu lub w warunkach, gdy świecą z przerwami, do pracy w trybie 8-16 godz. non stop – należy jednak wybrać odpowiednie źródła światła.
• Wymiary – oświetlenie LED charakteryzuje się dużą zmiennością wymiarów zewnętrznych. W przypadku tradycyjnych żarówek – ich gabaryt właściwie nie był uzależniony od mocy żarówki – żarówki o mocach 25W, 40W, 60W, 75W czy 100W występowały w identycznych „szklanych bańkach”. W przypadku oświetlenia LED występuje znaczące zróżnicowanie gabarytów zewnętrznych żarówki, uzależnione przede wszystkim od ilości elementów świetlnych oraz ich typu, a także mocy elektrycznej. Wymiary wynikają przede wszystkim z dwóch istotnych parametrów – im więcej diod planujemy zmieścić w żarówce, tym większa powierzchnia montażu, a im większa moc żarówki tym większa emisja temperatury – wymagany będzie większy radiator. Dlatego przed zakupem źródła LED warto również sprawdzić, czy wybrana żarówka LED zmieści się w oprawce / lampie.

Wymiana tradycyjnego oświetlenia na oświetlenie wykonane w technologii LED na dużych obiektach (hotele, szkoły, biura, etc.) zapewnia w pierwszym etapie bardzo szybki zwrot z inwestycji, w drugim etapie – znaczące oszczędności energii elektrycznej. Szybkie efekty osiągamy zwłaszcza w przypadku zamiany oświetlenia w postaci żarówek typu bańka (niezależnie czy żarnikowa, czy halogenowa) na żarówki LED „bulb” lub reflektorków halogenowych (z mocowaniem GU10 / MR16) na odpowiedniki LED „spotlight”.
Oszczędności, w przypadku żarówek wykonanych w oparciu o diody mocy (HIGH POWER LED) bądź matryce (COB) sięgają nawet 90%. Przykładowo tradycyjną żarówkę o mocy 100W z powodzeniem zastąpi żarówka LED o mocy 12W, z kolei reflektor halogenowy 50W zostanie zastąpiony przez reflektor o mocy 5W.
Wybierając zamiennik LED dla tradycyjnych żarówek należy pamiętać jednak o kilku istotnych sprawach, mogących mieć wpływ na żywotność żarówki. Zupełnie inne żarówki wybieramy do zastosowań domowych, zwłaszcza w miejscach, gdzie żarówka użytkowana jest sporadycznie, krótkotrwale, a inne żarówki – do zastosowań profesjonalnych (wielogodzinne użytkowanie każdego dnia).
Najważniejsze parametry to poziom ochrony oraz chłodzenie. Żarówki LED, podobnie jak wszelkiego rodzaju urządzenia i podzespoły elektroniczne, narażone są na uszkodzenia uwarunkowane warunkami zewnętrznymi. Brak chłodzenia żarówki, w przypadku długotrwałego użytkowania, może doprowadzić do emisji wysokich temperatur i w konsekwencji do przegrzania elementów składowych żarówki – co prowadzić może do drastycznego skrócenia żywotności źródeł światła LED. Podobnie nieodpowiednio wybrany model do pracy w warunkach wilgotnych. Jeśli w łazience czy innym wilgotnym pomieszczeniu zastosujemy żarówki o np. IP 20 ryzykujemy uszkodzenie podzespołów źródła światła ze względu na kondensacje wilgoci wewnątrz, co w skrajnych przypadkach może doprowadzić nawet do zwarcia elektrycznego i zniszczenia źródła światła.
Źródła światła LED to doskonałe i trwałe zamienniki żarówek, nie mniej ich wybór powinien być dokonany zgodnie z planowanym przeznaczeniem. Nie w każdych warunkach sprawdzą się najtańsze wyroby. O jakości wyrobu świadczy nie tylko jego wykonanie, ale również umiejętność jego eksploatacji. Odpowiednio wybrany produkt zrewanżuje się adekwatnymi parametrami pracy i żywotnością.

Jak zamontować taśmę LED?

Elastyczne taśmy LED, w zależności od konstrukcji samej taśmy lub użytego materiału osłonowego, można wyposażyć w dwustronną taśmę samoprzylepną od spodu. Przy montażu należy zwrócić szczególną uwagę na przygotowanie powierzchni klejonych – każdy klej ma swoje wymagania, jednak warunkiem prawidłowego przyklejenia zawsze jest precyzyjne oczyszczenie, odpylenie i odtłuszczenie powierzchni klejonych.
Niestety, podczas montażu użytkownicy często o tym zapominają, a uzyskany efekt jest niesatysfakcjonujący, a klejone elementy w efekcie odklejają się.
Przy doborze materiałów czyszczących i odtłuszczających należy pamiętać, by tak dobrać chemikalia by nie uszkodzić przy tym taśmy LED lub powierzchni, do której przyklejamy taśmę.
Alternatywną metodą montażu taśm LED mogą być wszelkiego rodzaju uchwyty kablowe, które jednak należy tak dobierać, by po zamontowaniu taśmy pozostał luz umożliwiający swobodne przesuwanie taśmy. Zabezpieczy to taśmę przed uszkodzeniami. W przypadku montażu przy użyciu uchwytów kablowych należy zwrócić szczególną uwagę, by nie uszkodzić mechanicznie taśmy, co może doprowadzić do zwarcia elektrycznego. Nie wskazane jest również wywieranie wzmożonego nacisku na same diody SMD, co również może spowodować uszkodzenia. Ta metoda będzie najlepsza, jeśli używamy taśm w osłonach wykonanych z tworzyw sztucznych, przy najlepszym rozwiązaniem będzie taki uchwyt kablowy, w którym taśma LED zostanie zamontowana z niewielkim luzem – zabezpieczy to taśmę zarówno przed uszkodzeniami mechanicznymi, jak również umożliwi swobodne ułożenie się taśmy (elastyczność materiału, naprężenia termiczne, etc.)
Przy montażu taśmy LED pamiętać należy również o jej emisji ciepła – prawidłowo zamontowana taśma LED powinna mieć możliwość odprowadzania ciepła. Bardzo dobrym rozwiązaniem są wszelkiego rodzaju szyny aluminiowe, które stanowić będą dla diod LED swoisty radiator.
Należy również pamiętać o ograniczeniach mechanicznych taśm – wprawdzie są to elementy elastyczne o dość dużej swobodzie układania, to jednak należy pamiętać, by zgięcia realizować w sposób możliwie łagodny – ostre kąty, krawędzie, etc, mogą spowodować załamania konstrukcji taśmy, a w konsekwencji jej uszkodzenie (przerwy).
Pamiętać również należy, że taśmy LED nie powinny być używane zwinięte w rolkę – istnieje duże ryzyko uszkodzenia termicznego (taśma to nic innego jak przewód elektryczny, a zwinięta w rolkę tworzy cewkę), a w konsekwencji trwałe uszkodzenie taśmy, a także zagrożenie zarówno porażeniem jak i pożarem (dotyczy zwłaszcza modeli zasilanych wyższymi napięciami).

Jeden ze starszych typów diod LED stosowanych w produkcji źródeł LED. Typ diod o stosunkowo niskim zużyciu energii elektrycznej, ale również niskimi jednostkowymi parametrami świetlnymi, najczęściej stosowane w źródłach z dużymi grupami elementów świecących. Żywotność na poziomie do 30 tyś. godzin. Występuje w różnych kształtach i kolorach, co umożliwia konstruowanie różnorodnych źródeł LED. Kąty świecenia poszczególnych elementów mieszczą się w zakresie od 30 do 120 stopni.

Oznaczenie elementów elektronicznych, w tym również diod LED, przeznaczonych do montażu powierzchniowego (z ang. Surface Mount Device).

Skrót generalnie dotyczy wszelkiego rodzaju elementów elektronicznych przystosowanych do powierzchniowej technologii montażu.
W przypadku diod świecących LED określenie SMD dotyczy miniaturowych elementów wykonanych w postaci miniaturowych prostopadłościanów o przekroju kwadratów / prostokątów, gdzie element elektroluminescencyjny zatopiony jest w żywicy epoksydowej (lub podobnym materiale).

Ze względu na miniaturowe gabaryty, w przypadku elementów SMD często rezygnuje się z oznaczeń literowych / symboli.
Z tego względu dość trudno określić, czy dany wyrób jest wyprodukowany przez uznanego producenta czy też należy do kategorii wyrobów „budżetowych”.
Standardowo przyjmuje się, że oznaczenie elementu SMD zawiera jego wymiary wyrażone w postaci np. 2520, co oznacza wymiary 2,5mm x 2,0mm.

Diody LED SMD są popularne w wielu obecnie oferowanych wyrobach.
Spotkać je można m.in.:
• W tańszych reflektorkach typu spotlight
• W żarówkach LED o kształtach zbliżonych do tradycyjnych żarówek
• W żarówkach typu „corn” (kukurydza)
• W świetlówkach liniowych LED
• W łańcuchach / taśmach świecących LED

Za pomocą diod LED typu SMD powstają najczęściej wyroby świecące o szerokim kącie świecenia - 90 -180 st. Generalnie – to elementy płaskie o szerokim kącie emisji światła.
Ten typ diody charakteryzuje się żywotnością na poziomie przekraczającym nawet 50.000 godz.

Dioda typu COB (z ang. Chip on Board) – stosunkowo najnowsza generacja elementów elektroluminescencyjnych. To elementy o bardzo wysokim stopniu upakowania chipów.
Diody typu COB mają najczęściej postać gotowej do użycia płytki drukowanej, na której zamontowane są elementy elektroluminescencyjne – są to elementy gotowe do montażu w końcowym produkcie.

Najważniejsze cechy diod typu COB to:
• Strumień świetlny o dużej mocy,
• Wysoka niezawodność,
• Odporność na wahania napięcia,
• Jednolitość barwy światła,
• Niewielkie gabaryty,
• Jednorodność strumienia światła,
• Szeroki kąt rozsyłu światłą (dzięki stosowaniu soczewek występuje pewna dowolność kształtowania kierunku rozsyłu światła),
• Możliwości kształtowania dowolnych właściwie kształtów,

W ten sposób powstają elementy diodowe o dużych mocach, rzędu kilkudziesięciu czy nawet kilkuset watów.
Technologicznie diody COB mogą powstawać jako elementy zarówno płaskie, jak i sferyczne. Takie rozwiązania pozwalają na uzyskiwanie różnych kątów rozsyłu światła, co właściwie jest uwarunkowane tylko zastosowanym materiału podłoża.
Największą zaletą diody COB jest generowanie strumienia światła o bardzo dużej mocy, a także pełna płynność strumienia świetlnego (nie jest to strumień skupiony, punktowy).

Nowoczesne elementy diodowe, o wysokiej efektywności , wysokiej żywotności i stosunkowo niskim zużyciu energii.
W ofercie źródeł LED cenione za wysoką jakość światła, nie mniej, żarówki / lampy wykonane w oparciu o te elementy są jednymi z najdroższych źródeł LED.
Diody HP zapewniają wysokie współczynniki CRI Ra>80. Czas pracy może sięgać nawet 80-100 tyś. godzin (z zachowaniem bardzo wysokich parametrów pracy).
Lampy LED wykonane w oparciu o ten rodzaj diody generują najwięcej ciepła, stąd wymagane są odpowiednio dobrane do mocy radiatory odprowadzające ciepło, a także odpowiednio dobrane miejsce montażu czy oprawa, w której źródło światła zostanie zamontowane.
Zasilanie wymaga prądowego zasilacza. Jasność diody typu HIGH POWER regulowana może być w pewnym zakresie przez zmianę wartości prądu przepływającego przez diodę, pamiętać jednak należy, że zwiększenie wartości prądu odbija się niestety niekorzystnie na trwałości diody.

Obecnie na rynku można zakupić źródła światła wykonane w technologii SMD kilku generacji.

Chronologicznie rzecz ujmując (od najstarszego typu) dostępne są diody:
• SMD 3528
Wymiary 3,5x2,8 mm, moc pobierana ~0,06W / szt., generowany strumień światła < 7,5 lm / szt. Jeden z pierwszych typów diod SMD. Obecnie już technologicznie nieco przestarzały, o stosunkowo niewielkiej efektywności. Stosowany w najtańszych rozwiązaniach. W dalszym ciągu popularny również w produkcji taśm LED.

• SMD 5050
Wymiary 5,0x5,0 mm, moc pobierana ~0,2W / szt., generowany strumień światła < 23 lm / szt. Mimo, że już nie pierwszej technologicznej młodości, bardzo popularna dioda ze względu na niezłe parametry świetlne i korzystną cenę. Popularna przede wszystkim w taśmach LED i żarówkach typu „CORN”.

• SMD 3014
Wymiary 3,0x1,4 mm, moc pobierana ~0,1W / szt., generowany strumień światła < 25 lm / szt. Diody o niewielkich wymiarach oraz o stosunkowo dobrych parametrach i jasności. Popularne rozwiązanie w świetlówkach liniowych LED oraz w płaskich lampach sufitowych.

• SMD 2835
Wymiary 2,8x3,5 mm, moc pobierana ~0,2W / szt., generowany strumień światła < 24 lm / szt. Niewielkich gabarytów, nowoczesna dioda SMD, o dużej efektywności i stosunkowo niewielkiej emisji ciepła. Popularne rozwiązanie w świetlówkach liniowych LED.

• SMD 5730 / 5630
Wymiary 5,7x3,0 mm, moc pobierana ~0,5W / szt., generowany strumień światła < 55 lm / szt. Najnowocześniejszy obecnie rodzaj diody SMD. Generuje strumień świetlny o wysokich parametrach, jednorodny. Dioda o wysokiej efektywności – wysoki poziom jasności / ograniczenie emisji ciepła. Popularne rozwiązanie w zamiennikach tradycyjnych żarówek (w żarówkach typu „bulb”) oraz w odpowiednikach „halogenów” (typ „spotlight)

Matryce LED (z ang. LED Arrays) – to elementy diodowe osiągające bardzo wysokie parametry pracy (strumienia świetlny od 700 lumenów wzwyż. Matryce są zbudowane z wielu elementów LED (kilkadziesiąt, kilkaset sztuk).
Wymagają jednak intensywnego odprowadzenia wydzielanego ciepła, dlatego najczęściej osadzone na metalowych (rzadziej ceramicznych) radiatorach, które zapewniają odprowadzanie ciepła.
Stosowane najczęściej w lampach dużej mocy typu projektory, naświetlacze, lampy przemysłowe, etc.

Pod pojęciem naświetlaczy najczęściej spotyka się reflektory zewnętrzne przeznaczone do oświetlania elementów budowli.
Z powodzeniem można je również stosować jako oświetlenie przenośne (na stojakach, statywach, uchwytach) popularne m.in. na budowach czy w warunkach warsztatowych. Mogą być kompletowane m.in. z czujnikami ruchu.
Budowane najczęściej w oparciu o matryce LED dużej mocy, chociaż spotyka się również układy wielo diodowe (w tym również różnokolorowe).

Taśma LED (pasek, łańcuch, etc.) to elastyczne źródło światła, do produkcji którego najczęściej używa się diod LED SMD.
Taśma wykonana jest w formie elastycznej taśmy, na której powierzchniowo, jednostronnie zamontowane są elementy LED.
Taśma może być zabezpieczona przed penetracją wilgoci. W zależności od typu obudowy może być to różny stopień ochrony, precyzyjnie określany parametrem IP umieszczonym na opakowaniu.
Najczęściej konfekcjonowana jest w postaci odcinków o długości 5 mb, nawiniętych na plastikową rolkę. W zależności od potrzeb można ją docinać na żądane długości. Miejsca możliwego cięcia najczęściej zaznaczone są na samej taśmie (zwykle jest to odcinek 5 / 10 cm). W przypadku taśm zabezpieczonych przed penetracją wilgoci, po cięciu, należy odpowiednio zabezpieczyć miejsce cięcia.
Do montażu używa się zwykle taśm samoprzylepnych dwustronnych lub uchwytów kablowych.
Taśmy świetlne wykonane w technologii LED SMD właściwie to podstawowe obecnie narzędzie do dekoracji świetlnej.
Oświetlenie realizowane przy użyciu taśm przeznaczone jest zarówno dla profesjonalnych architektów wnętrz i firm instalacyjnych (właściwie nieograniczone możliwości aranżacji), a także dla indywidualnych odbiorców (dzięki bezpiecznemu napięciu zasilania DC 12V oraz niezwykłej prostocie montażu, każdy majsterkowicz jest w stanie samodzielnie uzyskać ciekawe efekty iluminacyjne) . Niewielkie gabaryty (przekrój ok. 10x3 mm), elastyczność, spore długości, różne warianty podłączeń (sterowniki, zasilacze, wzmacniacze) oraz metody zabezpieczeń przed wilgocią powodują, że technologia świetlna w jakiej wykonane są taśmy LED gwarantują wręcz niespotykane wcześniej możliwości dekoracji przy użyciu światła.
Atrakcyjność potęguje również możliwość realizacji iluminacji w kilku podstawowych kolorach (biały, czerwony, zielony, żółty, niebieski), a w przypadku bardziej specjalizowanych taśm – dostępność właściwie pełnej palety barw.
A wszystkie te cechy połączone są z tradycyjnymi zaletami technologii LED – czyli również ekonomia eksploatacji i długa żywotność. Takie możliwości daje wyłącznie oświetlenie w postaci taśm LED.

Obecnie oferowane żarówki LED z zewnątrz i funkcjonalnie przypominają typowe rozwiązania – kształtem muszą nawiązywać do tradycyjnych żarówek, a także oferować ich funkcjonalność.
Z tego względu oferowane żarówki najczęściej kształtem przypominają znane od lat „gruszki”, „kulki” czy „świeczki”. Wyposażone są również w standardowe przyłącza elektryczne – najczęściej w rozwiązaniach przeznaczonych do zastosowań domowych są to gwinty E14 lub E27 lub mocowania bagnetowe GU10.
O ile na zewnątrz żarówki LED przypominają swoje odpowiedniki, o tyle wewnątrz sprawa jest zupełnie odmienna – w największym uproszczeniu standardowa żarówka to żarnik podłączony do zasilania.
W przypadku żarówek wykonanych w technologii LED budowa jest bardziej złożona – najkrócej – urządzenie składa się z nie tylko z elementów świecących LED, ale również z układu zasilającego.
Dodatkowo – istotnym elementem odróżniającym żarówkę LED od tradycyjnych żarówek czy świetlówek CFL jest również radiator, zapewniający odpowiedni poziom chłodzenia (często zapominamy o właściwym chłodzeniu żarówek LED, co może być przyczyną ich przedwczesnego zużycia – niestety, żarówki LED jak każdy inny układ elektroniczny, są wrażliwe na wysokie temperatury).

Budowa typowego źródła światła wykonanego w oparciu o elementy diodowe typu LED (zwane potocznie żarówkami LED) jest zgoła odmienna niż tradycyjnej żarówki.

W budowie żarówki LED możemy wyróżnić kilka elementów składowych (są one podobne niezależnie od typu źródła światła, jego przeznaczenia, etc.):
• dioda świecąca (jedna bądź wiele) – element elektroniczny, często zwany „czipem”
elektroluminescencyjny, stanowiący element generujący światło, występuje w wielu typach – DIP, SMD, COB, HPL, etc.;
• zasilacz – układ elektroniczny dopasowujący dostępne napięcie zasilania (w Polsce zasilanie sieciowe – prąd zmienny, 230 V) do wymagań diody / układu diod świecących;
• osłona przednia – przeźroczysta lub mleczna, stanowiąca osłonę układu świetlnego, spełniająca najczęściej również rolę dyfuzora (w przypadku oświetlenia rozproszonego) bądź soczewek (w przypadku oświetlenia kierunkowego), wykonana najczęściej z tworzyw sztucznych lub szkła;
• obudowa – stanowiąca trzon konstrukcyjny żarówki, wykonana z tworzyw sztucznych (w tańszych modelach) lub aluminium (w droższych konstrukcjach), stanowi element integrujący wszystkie podzespoły w jedną całość, często zintegrowana również z radiatorem;
• element montażowy – tutaj rozróżniamy dwa rodzaje elementów montażowych – pierwszy to grupa produktów, w których element montażowy służy również do przekazywania zasilania (gwint elektryczny, bagnet, trzonek), druga grupa – wykorzystuje elementy montażowe w postaci uchwytów, zamocowań, sprężyn, etc. a zasilanie podawane jest odrębnie (np. przewodami do kostki elektrycznej);
• radiator – wprawdzie diody nie emitują takich ilości ciepła jak tradycyjne żarówki, nie mniej jak każdy układ elektroniczny wytwarzają określoną ilość ciepła (zresztą nie tylko diody, również elementy zasilające), które musi być skutecznie odprowadzane – diody i zasilacze są bardzo wrażliwe na zbyt wysokie temperatury, które mogą prowadzić do całkowitego przedwczesnego uszkodzenia;

• Żarówki tradycyjne (zwykłe)
Zwykłe żarówki zwane również lampami żarowymi lub żarówkami wolframowymi. Jest to już powoli wycofywane źródło światła, przede wszystkim ze względu na bardzo wysokie koszty eksploatacyjne – tradycyjne żarówki są wprawdzie najtańszym źródłem światła w zakupie (niskie koszty produkcji), ale ze względu na charakter pracy (większość energii elektrycznej zamieniana jest na energię cieplną a nie światło) są to najdroższe źródła światła w eksploatacji. Są to również najmniej trwałe i najbardziej awaryjne źródła światła. Obecnie dostępne w handlu wyłącznie jako żarówki specjalnego przeznaczenia.
Konstrukcja żarówki z drutem wolframowym jest bardzo prosta – w szklanej bańce umieszczony jest drut żarnikowy, przez który przepływa prąd elektryczny tworząc strumień światła. Żarnik osiąga temperaturę ok. 2500–3000 K, co jest głównym powodem krótkiej pracy oraz przepalania się żarówek.
• Żarówki halogenowe (lampy halogenowe)
Żarówki z żarnikiem wolframowym, których bańka szklana wypełniona jest dodatkowo gazem szlachetnym z niewielką ilością halogenu. Konstrukcja ta stanowi rozwinięcie tradycyjnych żarówek. Konstrukcyjnie są zbliżone do lamp tradycyjnych. Posiadają podobne zalety i wady, przy czym mają nieco wyższą trwałość oraz zużywają nawet do 30% mniej energii w porównaniu do tradycyjnych żarówek. Nie mniej również są to konstrukcje nieefektywne, tracące zbyt dużo energii na wytwarzanie ciepła.
• Świetlówki kompaktowe CFL
Kompaktowe lampy fluorescencyjne, zwane również świetlówkami kompaktowymi, oznaczane symbolem CFL. Są to źródła światła konstrukcyjnie najbardziej zbliżone do liniowych świetlówek fluorescencyjnych, przeznaczone jednak do użytku w tradycyjnych lampach, w miejsce tradycyjnych żarówek. Występujące na rynku konstrukcje posiadają różnorodne kształty (np. przypominające kształt litery "U", różnorodne spirale, etc.) Przy podobnych parametrach zużycia prądu elektrycznego, świetlówki wytwarzają znacznie więcej światła niż tradycyjne żarówki. Mają jednak szereg wad – m.in. zauważalnie długi czas nagrzewania, utratę jasności i barwy w trakcie eksploatacji, na trwałość zasadniczy wpływ mają częste cykle włączania / wyłączania. Najpoważniejszą jednak wadą świetlówek kompaktowych są materiały, z których są wykonane – przede wszystkim bardzo niebezpieczny metal, jakim jest rtęć. Przede wszystkim ze względów bezpieczeństwa i ochrony środowiska ten rodzaj lamp będzie również wycofywany z eksploatacji w najbliższej przyszłości.
Zaletami świetlówek kompaktowych jest niskie zużycie energii elektrycznej. Zużywają nawet do 70% energii mniej niż tradycyjna żarówka, przy podobnych parametrach świetlnych, zdecydowanie większa jest również żywotność świetlówek – nawet do 15 tys. godzin.
• Żarówki LED
Źródła światła LED są najnowocześniejszymi źródłami światła. Popularnie nazywane są żarówkami LED lub lampami LED. Konstrukcyjnie źródła światła wykonane w technologii LED oparte zostały na elementach elektronicznych jakimi są diody elektroluminescencyjne (zwane potocznie LED). Źródła LED charakteryzują się zdecydowanie większą trwałością od wszystkich innych dostępnych źródeł światła, bardzo dużą sprawnością elektryczną i zdecydowanie mniejszymi stratami energii traconej na ciepło. Obecnie są to najbardziej energooszczędne źródła światła. Źródła LED posiadają szereg dodatkowych zalet – m.in. brak emisji UV, możliwość uzyskania dowolnych barw, bardzo długa żywotność, brak metali ciężkich i innych szkodliwych substancji. Technologia LED nie pozbawiona jest również wad – największą jest wysoki koszt produkcji, co przekłada się bezpośrednio na koszt zakupu. Do wad również należy zaliczyć wysoką wrażliwość na wysokie temperatury otoczenia (a co za tym idzie również utratę trwałości, lub w skrajnym przypadku – natychmiastowego uszkodzenia).

Symbol AC stosuje się jako oznaczenie prądu przemiennego (z ang. alternating current) w którym wartości chwilowe podlegają zmianom w powtarzalny, okresowy sposób, z określoną częstotliwością. W Polsce w instalacjach elektrycznych domowych stosowane jest napięcie przemienne o wartości 230 V i częstotliwości 50 Hz. Tym symbolem oznaczane są wyroby przeznaczone do zasilania prądem przemiennym. Dla prądu zmiennego najczęściej spotykane są w Polsce źródła światła wyposażone w bagnet mocujący typu GU10 lub gwinty elektryczne E27 / E14.

Symbol DC stosuje się jako oznaczenie prądu stałego (z ang. direct current) charakteryzującego się stałym zwrotem oraz kierunkiem przepływu ładunków elektrycznych. W Polsce, w instalacjach oświetleniowych użytku domowego i komercyjnego najczęściej spotykane są instalacje wyposażone w transformatory z układem prostowniczym, zmieniające napięcie prądu zmiennego sieciowego na prąd stały o wartościach 12 / 24 V. Tym symbolem oznaczane są wyroby przeznaczone do zasilania prądem stałym. Dla prądu stałego najczęściej spotykane są źródła światła wyposażone w bagnet mocujący typu MR16.

Oznaczenie poziomu ochrony (z ang. International Protection Rating) - pod tym pojęciem rozumiemy stopień określający poziom ochrony urządzeń elektrycznych przed penetracją przez czynniki zewnętrzne. Oznaczenie poziomu ochrony składa się z liter IP i dwóch liczb, z których pierwsza oznacza odporność na penetrację ciał stałych, a drugi na penetrację wody. Klasyfikacja wg PN: EN 60529
Poziom ochrony IP xy

gdzie:
x - oznacza zabezpieczenie przed ciałami stałymi
y - oznacza zabezpieczenie przed wody

x opis poziomu ochrony zabezpieczenia przed ciałami stałymi
0 brak ochrony
1 ochrona przed ciałami o wielkości ponad 5 cm (przypadkowy dotyk dłonią)
2 ochrona przed ciałami o wielkości ponad 1,25 cm (przypadkowy dotyk palcem)
3 ochrona przed ciałami o wielkości ponad 2,5 mm (przypadkowy dotyk śrubokrętem)
4 ochrona przed ciałami o wielkości ponad 1 mm (narzędzie precyzyjne, cienki przewód)
5 ochrona przed wnikaniem pyłu w ilościach zakłócających pracę urządzenia
6 całkowita ochrona przed wnikaniem pyłu

y opis poziomu ochrony zabezpieczenia przed wnikaniem wody
0 brak ochrony
1 ochrona przed kroplami wody spadającymi pionowo
2 ochrona przed kroplami wody padającymi na obudowę pod kątem 15° względem położenia normalnego
3 ochrona przed kroplami padającymi pod kątem 60° od pionu
4 ochrona przed kroplami padającymi pod dowolnym kątem, ze wszystkich stron (deszcz)
5 ochrona przed strumieniem wody z dowolnego kierunku
6 ochrona przed silnymi strumieniami wody lub zalewaniem falą z dowolnego kierunku
7 ochrona przed zalaniem przy zanurzeniu na taką głębokość, aby dolna powierzchnia obudowy znajdowała się 1 m pod powierzchnią wody, a górna nie mniej niż 0,15 m w czasie 30 min
8 ochrona przed zalaniem przy ciągłym zanurzeniu i zwiększonym ciśnieniu wody (1 m głębokości)
9 ochrona przed zalaniem strugą wody pod ciśnieniem (80-100 barów, o temperaturze do +80 °C)

Współczynnik określający stopień oddawania barw (z ang. Colour Rendering Index), charakteryzujący źródło światła.

Zakres wartości CRI (Ra od 0 do 100):
Ra = 0 – światło monochromatyczne
0 < Ra < 100 – przedział dla światła białego
Ra = 100 – światło słoneczne (przyjmowane jako wzorcowe)

Im wyższa wartość tego parametru, tym bardziej naturalny jest odbiór barw elementów oświetlanych.

Minimalna wartość współczynnika CRI zapewniająca optymalny komfort oświetlenia wynosi Ra > 80.
Istnieją wyroby o współczynniku Ra > 95, niestety – są to konstrukcje wysoce wyspecjalizowane o bardzo wysokiej cenie zakupu.
Nie zaleca się użytkowania źródeł światła o wartości poniżej Ra < 70

Reasumując można przyjąć że źródło światła charakteryzujące się współczynnikiem CRI wynoszącym: Ra = 100 – ŹRÓDŁO IDEALNE
Ra ≈ 80 – ŻRÓDŁO BARDZO DOBRE
Ra ≈ 60 – ŻRÓDŁO DOBRE
Ra ≈ 40 – ŻRÓDŁO UMIARKOWANE
Ra ≈ 20 – ŻRÓDŁO BARDZO SŁABE

Współczynnik CRI Ra – podział na klasy:

- klasa 1A - Ra 100-90
- klasa 1B - Ra 89-80
- klasa 2A - Ra 79-70
- klasa 2B - Ra 69-60
- klasa 3 - Ra 59-40
- klasa 4 - Ra 39-20

Przy doborze źródeł LED należy zwrócić uwagę m.in. na kąt świecenia źródła i dobrać odpowiedni dla naszych potrzeb. Kąt emisji źródła światła:
> 180 ° - osiągany przez żarówki o sferycznej bądź cylindrycznej budowie elementu osłonowego, żarówki o takim kącie są odpowiednie dla tradycyjnych opraw z kloszami, żyrandoli i innych, gdzie wymagana jest dookólna emisja światła.
120-180° - zakres osiągany przez żarówki o półsferycznej budowie elementu osłonowego, odpowiedni do opraw umieszczanych w pomieszczeniach, gdzie nie jest wymagana dookólna emisja światła, nie ma jednak wymogu kierunkowego oświetlenia – odpowiedni do pomieszczeń z ograniczoną liczbą punktów świetlnych.
60-120° - zakres osiągany przez żarówki kierunkowe, stosowany w pomieszczeniach niskich (o wysokościach 2.2-2.4 m), by uzyskać równomierny poziom oświetlenia, ilość punktów świetlnych należy dobrać odpowiednio do kąta świecenia wybranego źródła LED.
45-60° - zakres osiągany przez żarówki kierunkowe, stosowany w pomieszczeniach o wysokości ok. 2.6-2.8 m, by uzyskać równomierny poziom oświetlenia, ilość punktów świetlnych należy dobrać odpowiednio do kąta świecenia wybranego źródła LED.
30-45° - zakres osiągany przez żarówki kierunkowe, stosowany w pomieszczeniach dla pomieszczeń wysokich (o wysokości powyżej 3.0 m) by uzyskać równomierny poziom oświetlenia, ilość punktów świetlnych należy dobrać odpowiednio do kąta świecenia wybranego źródła LED, wymagane mocniejsze źródła światła dobrane odpowiednio do wymogów pomieszczenia.

Źródła światła wykonane w technologii LED mają precyzyjnie zdefiniowany kąt rozsyłu światła.
Z tego względu w przypadku źródeł LED nie występują właściwie straty związane z emisją światła w innych kierunkach – diody LED są typowo kierunkującymi, punktowymi elementami świetlnymi.
Dla konstruktorów oświetlenia jest to znaczne ułatwienie w przygotowywaniu elementów optycznych czy odbłyśników, dzięki takiemu charakterowi źródeł światła występują zdecydowanie mniejsze straty światła (brak emisji dookólnej, rozproszonej. Dzięki temu można w wielu przypadkach stosować zamiennie oświetlenie LED o mniejszej emisji strumienia świetlnego względem tradycyjnych źródeł.
Z drugiej strony – w przypadku konieczności realizacji oświetlenia rozproszonego, dookólnego, konstruktorzy źródeł światła LED muszą uciekać się do różnych rozwiązań.
Przykładem będą np. żarówki LED typu „kukurydza” (z ang. „corn”), gdzie elementy świetlne SMD montowane są na różnych płaszczyznach, co pozwala na uzyskanie efektu przestrzennej, dookólnej emisji światła). Podobna sytuacja występuje w coraz popularniejszych żarówkach LED typu „filament" (z włóknem, z żarnikiem). Ten typ żarówek LED konstrukcyjnie najbardziej przypomina tradycyjne żarówki – jednakże zamiast żarnika, elementem świetlnym jest włókno elektroluminescencyjne.

Barwa światła wyrażona w kelwinach (K), zgodnie z PN-EN 12464-1:
o T < 3300 K – barwa „ciepła biała”
o 3300 < T < 5300 K – barwa „neutralna biała”
o T > 5300 K – barwa „zimna biała”

Barwa „ciepła biała” – jest to barwa najbardziej zbliżona do barwy światła emitowanego przez zwykłe żarówki wolframowe (ok. 2500 K) lub żarówek halogenowych (ok. 3000 K). Tworzy przyjemne światło, najbardziej odpowiednie dla warunków mieszkaniowych. Dla Użytkowników, którzy do tej pory użytkowali zwykłych żarówek do oświetlenia mieszkań, oświetlenie LED o barwie ciepłej będzie najlepszym wyborem, należy przy tym zwrócić również uwagę na strumień światła dobieranej żarówki – im większa wartość, tym jaśniej świeci żarówka.

Barwa „neutralna biała” – to barwa światła najbardziej zbliżona do „teoretycznej bieli”. Kolorystyka przedmiotów oświetlonych światłem neutralnym jest najbardziej zbliżona do naturalnej. Oświetlenie tej barwy pasuje do nowoczesnych pomieszczeń.

Barwa „zimna biała” – barwa z dominantą barwy niebieskiej, najbardziej zbliżona do naturalnego oświetlenia przy bezchmurnej pogodzie. Kolorystyka pobudza do działania, dzięki czemu oświetlenie nadaje się do wszelkich obiektów biurowych, handlowych, produkcyjnych, etc. Światło o tej kolorystyce zapewnia największą ostrość widzenia, polecane jest zatem do oświetlania stanowisk pracy. Niezbyt często stosowane w pomieszczeniach mieszkalnych.

Skuteczność świetlna (z ang. Lamp Luminous Efficiency) , zwana również wydajnością świetlną, jest to parametr określający efektywność źródła światła w odniesieniu do pobranej energii mierzona w określonej jednostce czasu.
W uproszczeniu – jest to strumień światła, jaki wyemituje źródło światła pobierając określoną moc.
Jednostką skuteczności świetlnej jest lumen / wat (lm/W). Zdarza się, że skuteczność podawana jest również w % w odniesieniu do tzw. „źródła idealnego”.

Skuteczność świetlna dla typowych źródeł światła:
• żarówki tradycyjne (wolframowe) – 6 – 14 lm / W
• żarówki wolframowe dużych mocy ( P > 300 W) – ok. 16 lm / W
• liniowe żarówki halogenowe o mocy do 500 W – 14 – 19 lm / W
• świetlówki kompaktowe – ok. 50 lm / W
• żarówki LED – ok 90 lm / W

Porównanie skuteczności świetlnej różnych źródeł światła:

Wartości podane w niniejszej tabeli należy traktować jako przybliżone; parametry mają charakter wyłącznie informacyjny.
Wyroby różnych producentów mogą się nieznacznie różnić, przy porównywaniu mocy żarówek należy również pamiętać, że w przypadku żarówek wykonanych w technologii LED niewielka część mocy energii elektrycznej pobierana jest również przez układ zasilający diody.
Należy pamiętać, o niewielkich stratach mocy zużywanej w przypadku oświetlenia typu LED lub świetlówek na układy elektroniczne i zapłonowe.
Parametry mogą się różnić w zależności od typu, rodzaju, producenta, użytych komponentów. Także poszczególne generacje wyrobów mogą różnić się parametrami technicznymi.

Z definicji natężenie oświetlenia jest to gęstość strumienia świetlnego padającego na daną powierzchnię.
Potocznym językiem, jest to strumień świetlny padający na jednostkę powierzchni.

Jednostką natężenia oświetlenia jest Luks (lx), określany jest jako oświetlenie wywołane przez równomiernie rozłożony strumień świetlny o wartości równej 1 lumena (lm) padający na powierzchnię 1m2 (wg wzoru 1 lx = 1 lm / m2).

W warunkach domowych, przeznaczonych do odpoczynku, rzadko osiągana jest wartość przekraczająca 200 lx, nie mniej zalecany poziom natężenia oświetlenia w pomieszczeniach mieszkalnych powinien przekraczać 250 lx.

Poniższa tabela przytacza natężenia oświetlenia wymagane wg PN dla różnego rodzaju pomieszczeń / czynności:

Tradycyjne świetlówki liniowe oferowane na rynku, to szklane lampy wyładowcze, fluorescencyjne, w których światło wytwarzane jest dzięki zjawisku wyładowania elektryczne w oparach rtęci.
Proces ten jest dwustopniowy – pary rtęci emitują promieniowanie ultrafioletowe, które w kontakcie z luminoforem, którym pokryta jest świetlówka wewnątrz, zmieniane jest w światło widzialne.
Świetlówki fluorescencyjne do pracy wymagają układu zapłonowego (popularnych „starterów / zapłonników”), statecznika oraz specjalnie przygotowanych opraw oświetleniowych.
Obecnie jedno z najbardziej popularnych źródeł światła, zwłaszcza w wielko powierzchniowych obiektach użyteczności publicznej.
Sprawność świetlówek fluorescencyjnych znacznie spada wraz z obniżeniem temperatury otoczenia.
W przypadku świetlówek fluorescencyjnych występuje szereg niekorzystnych zjawisk eksploatacyjnych, takich jak: tętnienie światła, migotanie podczas zapłonu, charakterystyczny dźwięk, straty cieplne, wydłużony czas, po którym świetlówka osiąga pełne parametry pracy.
Największą jednak wadą tradycyjnych świetlówek fluorescencyjnych są opary rtęci – silnie toksyczne opary, powodujące szereg niekorzystnych zjawisk w przyrodzie, a przede wszystkim w organizmach żywych.
Tradycyjne świetlówki fluorescencyjne mają jedną zasadniczą przewagę nad nowoczesnymi źródłami światła wykonanymi w technologii LED – są tanie w produkcji oraz w zakupie. Nie mniej – coraz więcej świadomych użytkowników odchodzi od stosowania świetlówek tradycyjnych ze względu na ich szereg wad, przede wszystkim środowiskowych.

CERTYFIKATY OPRAWY ŚWIETLNEJ, CZYLI JAK WYMIENIĆ ŚWIETLÓWKĘ FLUORESCENCYJNĄ NA LED BEZ NARUSZANIA INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ ORAZ ZMIAN W OPRAWIE.
Oprawy elektryczne do oświetlenia liniowego (typu świetlówka fluorescencyjna), jak każde urządzenie elektryczne podlegają wymogom prawnym i określonym standardom. Producent oprawy poddaje je badaniom i testom, a na koniec procesu produkcyjnego oznakowuje oprawę stosownym znakiem CE oraz wystawia stosowne certyfikaty – oczywiście pod warunkiem, że urządzenie spełnia wymogi określane przez odpowiednie dyrektywy.

Jeżeli pojawiają się zmiany w wykonanym wyrobie, to zmienia się jej charakterystyka i szereg parametrów technicznych.
W takiej sytuacji, producent wyrobu przestaje za wyrób ponosić odpowiedzialność, która powinna spoczywać na podmiocie wykonującym adaptacje oprawy oświetleniowej – podmiot modyfikujący urządzenie powinien usunąć znaki producenta i umieścić swoje oznakowanie. Taka sytuacja ma miejsce, jeśli dokonujemy modyfikacji samej oprawy (np. usuwamy elementy robocze, zmieniamy lub usuwamy podłączenia).

Oczywiście – użytkownik może użytkować produkty niezgodnie z ich przeznaczeniem, ale wtedy ponosi również samodzielnie odpowiedzialność za ewentualne nieprawidłowości w działaniu i wyrządzone szkody.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, jeśli użytkownik nie dokonuje żadnych zmian w urządzeniu, używa natomiast elementów parametrycznie zgodnych z urządzeniem natomiast wykonanych w tej innej technologii. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku wymiany źródeł światła z tradycyjnych wolframowych lub fluorescencyjnych na wykonane w technologii LED.
Jeśli wymiana (wymiennego) źródła światła nie pogarsza parametrów elektrycznych i termicznych oprawy świetlnej, a przy tym użycie nowego źródła światła nie wymagało zmian w lampie / oprawie, to przez zastosowanie nowego źródła światła nie można traktować całego urządzenia jako zmodyfikowane, które zmienia parametrów pracy lampy / oprawy. W takiej sytuacji oznakowanie CE producenta pozostaje ważne, a urządzenie w dalszym ciągu jest zgodne z wymogami stosownych dyrektyw.

Tak więc wymiana żarówki wolframowej E27 na jej odpowiednik wykonany w technologii LED nie modyfikuje użytej lampy.
Podobnie – jeśli używamy opraw świetlówkowych – na rynku są dostępne świetlówki liniowe LED wyposażone w odpowiednie układy zasilające, które nie wymagają żadnych modyfikacji dedykowanych opraw. Oczywiście, można doszukać się dodatkowych strat energetycznych na pozostawionych w oprawach starych układach dławików, ale nie można zarzucić użytkownikowi, że zmodyfikował lampę.

Pamiętać jednak należy, że świetlówki liniowe LED kompatybilne z układami indukcyjnymi czy elektronicznymi zawartymi w tradycyjnych oprawach oświetleniowych, są zdecydowanie droższe od tańszych odpowiedników i tutaj zasadna może być wymiana całych opraw oświetleniowych na dostosowanych fabrycznie do stosowania z źródłami światła wykorzystującymi technologię LED.
Ale to już zupełnie inny problem.

Proszę również zwrócić uwagę, że nie jest to opinia prawna, tylko logiczne podejście do tematu …

Właściwie – informacje poniższe dotyczą wszystkich źródeł światła, nie tylko wykonanych w technologii LED. Część informacji wymagane jest prawnie, część – eksponowana jest celem dokonania łatwiejszego wyboru.
• Nazwa, typ, model źródła światła,
• Strumień świetlny wyrażony w lumenach (lm),
• Efektywność świetlna (lm/W),
• Efektywność energetyczna (energy label) w formie oznaczenia graficznego (z podaniem klasy),
• Energochłonność (kWh/1000h),
• Żywotność wyrażona w godzinach pracy,
• Barwa światła białego wyrażona w kelwinach (K), zgodnie z PN-EN 12464-1:
- T < 3300 K lub barwa „ciepła biała” (warm white)
- 3300 < T < 5300 K – barwa „neutralna biała” (neutral white)
- T > 5300 K – barwa „zimna biała” (cold white)
• Barwa światła kolorowego – np. czerwony (RED), zielony (GREEN), niebieski (BLUE), wielokolorowe (RGB, MIX),
• Współczynnik określający stopień oddawania barw CRI,
• Regulacja natężenia światła możliwa / niemożliwa,
• Wymiary żarówki (najlepiej w formie rysunku z wymiarami),
• Typ mocowania,
• Napięcie zasilania,
• Moc ,
• Kąt padania światła,
• Oznakowanie – wyrób elektryczny,
• Oznakowanie – CE.

Informacje mogą być wyrażone w formie opisu lub grafiki (np. piktogramy).
W zależności od typu źródła, pewne informacje mogą nie być prezentowane.

Przykładowe oznaczenie produktów oświetleniowych oferowanych pod marką ELMIC:

Źródła światła typu LED charakteryzują się bardzo długą żywotnością. Różni producenci określają w różny sposób żywotność źródeł LED. Pojawiają się informacje o żywotności, 30.000, 50.000 czy 100.000 godz. Nasza firma ostrożnie szacuje statystyczną żywotność źródeł LED na 25.000 godz., a to oznacza min 3 lata świecenia ciągłego, lub prawie 9 lat przy średnio 8 godzinach świecenia dziennie. Niezależnie od deklarowanej żywotności – nawet przy 25.000 godz. – jest to parametr wielokrotnie większy od średniej żywotności tradycyjnych żarówek (ok. 1.000 godz.), żarówek halogenowych (ok. 2.000 godz.), świetlówek kompaktowych (ok. 6.000 godz.).

Metod oszczędzania energii elektrycznej zasilającej oświetlenie jest wiele.
Oszczędność polega nie tylko na wymianie oświetlenia, ale także (a może przede wszystkim) na umiejętnym jego wykorzystywaniu.

Oszczędności można uzyskać w następujący sposób:
• wymiana oświetlenia na nowocześniejsze, energooszczędne – największe oszczędności uzyskamy wymieniając tradycyjne oświetlenie żarnikowe (żarówki wolframowe, żarówki halogenowe) na wykonane w technologii LED, nieco mniej zaoszczędzimy, jeśli wymienimy świetlówki fluorescencyjne (zarówno liniowe jak i CFL) na źródła LED,
• weryfikacja potrzeb oświetlenia – w wielu miejscach dobrane są zbyt intensywne, a co za tym idzie, również zbyt energochłonne źródła światła – dotyczyć to będzie przede wszystkim pomieszczeń technicznych, korytarzy, etc. – jeśli przy okazji wymiany oświetlenia zdecydujemy się na korektę (tutaj pomocna może być tabela zamienników) – oszczędność będzie podwójna, oczywiście ze zmniejszaniem natężenia oświetlenia również nie należy przesadzać, by nie powodować zmniejszenia komfortu użytkowania,
• użytkowanie w sposób ciągły – czy aby na pewno musimy mieć włączone światło przez całą noc? – wiele źródeł światła, przede wszystkim zewnętrznych lub w pomieszczeniach technicznych lub ciągach komunikacyjnych możemy włączać tylko okresowo używając do tego zintegrowanych czujników ruchu / zmierzchu – używać oświetlenia wyłącznie wtedy, gdy jest potrzebne, zwielokrotniamy nasze oszczędności,
• zmiana nawyków – jedną z najbardziej energochłonnych przyczyn zwiększonego zużycia energii elektrycznej pobieranej przez oświetlenie są nieodpowiednie nawyki użytkowników – opuszczając pomieszczenie wyłączmy światło, zwłaszcza, że w przypadku źródeł LED wielokrotne powtarzanie czynności WŁĄCZ / WYŁĄCZ nie ma większego znaczenia, jeśli chodzi o trwałość źródła światła (w przeciwieństwie do tradycyjnych żarówek czy tradycyjnych świetlówek), w przypadku źródeł LED także nie występuje zjawisko zwiększonego poboru prądu przy włączeniu czy konieczność nagrzania źródła światła celem uzyskania pełnych parametrów świetlnych – chcemy oszczędzać – wyłączajmy zbędne oświetlenie,
• trwałość oświetlenia – oszczędzać można również wybierając trwałe źródła światła – pomimo wyższej początkowej wartości nowoczesnych źródeł światła, ich trwałość eksploatacyjna powoduje, że koszt jednostkowy zakupu jest zdecydowanie niższy – w zakresie żywotności technicznej – obecnie najwyższą trwałość zapewniają źródła LED.
Stosując się do tych kilku powyższych zaleceń naprawdę można uzyskać znaczące oszczędności, zauważalne na naszych rachunkach.
Powyższe zalecenia zastosowanie mają nie tylko w warunkach domowych.
W dużych obiektach, np. biurach, szkołach, przedszkolach, etc., efekty będą jeszcze większe.

Warto zainwestować w nowoczesne źródła światła – efekty ekonomiczne naprawdę mogą zaskoczyć.

Długa żywotność oraz bezawaryjność źródeł światła typu LED uzależniona jest przede wszystkim od właściwych warunków eksploatacji. Należy pamiętać, że dane podawane przez producentów uzyskiwane są często w warunkach laboratoryjnych, które nie wiele mają wspólnego z rzeczywistymi warunkami pracy. Chcąc zapewnić sobie bezawaryjną, wieloletnią, a często nawet wydłużoną względem deklaracji producenta pracę źródeł LED należy stosować się do pewnych rygorów eksploatacyjnych.
Jeżeli na opakowaniu produktu / instrukcji dołączonej do produktu nie wskazano inaczej należy:
• źródła LED stosować wyłącznie we wnętrzach (z wyjątkiem modeli wyraźnie oznakowanych, jako przeznaczone do pracy w warunkach zewnętrznych,
• źródła LED stosować w zakresie temp. od 0 do + 40 C,
• źródła LED nie stosować w pobliżu źródła intensywnego promieniowania cieplnego (np. tradycyjnych żarówek dużej mocy),
• nie dopuszczać do pracy w środowisku narażonym na działanie wody bądź wysokiego poziomu wilgoci,
• nie montować źródeł LED w oprawach / kloszach, które uniemożliwiają swobodny obieg powietrza wokół źródła światła (źródła LED wymagają zapewnienia odpowiedniego poziomu chłodzenia),
• nie stosować z tzw. ściemniaczami (z wyjątkiem modeli wyraźnie oznakowanych, jako dopuszczonych do pracy ze ściemniaczami),
• demontaż i montaż źródeł światła przeprowadzać tylko i wyłącznie przy wyłączonym napięciu.

Nie stosowanie się do powyższych wymogów eksploatacyjnych może spowodować przyspieszone zużycie żarówki LED łącznie z trwałym jej uszkodzeniem, nawet w stosunkowo krótkim okresie czasu.

Objawy zużycia / uszkodzenia źródeł LED:
• spadek jasności i natężenia światła,
• zmiana barwy światła,
• uszkodzenie kilku lub wszystkich składowych diod LED,
• zmiany termiczne elementów źródła LED (na skutek przegrania).

Źródła światła LED w zakupie są jednym z droższych źródeł światła. Zdecydowanie tańsze są tradycyjne żarówki (niestety, zgodnie z ustawodawstwem obowiązującym w Unii Europejskiej tradycyjne żarówki podlegają ograniczeniom sprzedaży - proces wycofywania z użytku tradycyjnych żarówek, jako energochłonnych). Obecnie, ze względu na rosnącą popularność źródeł światła LED, ceny znacznie się obniżyły, co pozwala na oferowanie źródeł LED w cenach zbliżonych do świetlówek kompaktowych).

W dłuższej perspektywie czasowej wyższy koszt jednostkowy zakupu źródeł LED w porównaniu z innymi źródłami światła rekompensowany jest przez:
• zdecydowanie niższe koszty eksploatacji (przeciętne źródło LED pobiera moc na poziomie między 3 a 9 W),
• koszt zakupu jednego źródła LED porównuje się do kosztów zakupu:
- min 25 żarówek tradycyjnych
- ok. 12 żarówek halogenowych
- ok. 2-3 świetlówek kompaktowych
o analogicznych parametrach pracy – za kryterium porównawcze przyjmuje się emitowany przez źródło światła strumień świetlny.

Europejska klasyfikacja energooszczędności dla artykułów ADG oraz oświetleniowych – wprowadziła tzw. etykietę energetyczną (z ang. energy label).
Wprowadzona przez dyrektywę „w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią”, stworzona przede wszystkim by umożliwić klientom / użytkownikom porównanie sprawności energetycznej urządzeń.

Dla źródeł światła (w tym źródeł LED) etykieta energetyczna powinna zawierać co najmniej następujące informacje:
• klasie efektywności energetycznej (od A – najbardziej efektywna do G – najbardziej energochłonna),
• strumień światła danego źródła światła, wyrażony w lumenach [lm],
• zużycia energii elektrycznej przez źródło światła, wyrażony w watach [W],
• średnia długość życia w godzinach,

Wzór etykiety energetycznej ustalony jest stosowną dyrektywą unijną.
Nie jest to dowolny znak graficzny.
Ustawodawca przewidział również szereg rodzajów wzorów, w zależności od typu źródła światła (np. różnicuje się etykiety dla wyrobów z wymiennym i nie wymiennym źródłem światła).

Podstawową korzyścią osiąganą przy wymianie świetlówek liniowych fluoroscencyjnych na świetlówki liniowe wykonane w technologii LED będą przede wszystkim oszczędności energii elektrycznej sięgające nawet 50%, co w przypadku dużych obiektów, gdzie pracują dziesiątki / setki / a czasami nawet tysiące takich źródeł światła może być wartością nie do przecenienia. Oczywiście – na przeszkodzie stoi początkowy koszt wymiany (UWAGA – nasza firma oferuję współpracę polegającą na wymianie oświetlenia na wykonane w technologii LED i rozliczaniu się na podstawie uzyskanego „efektu ekonomicznego” – model ESCO).

Warto również pamiętać, że dzisiejsze wyroby LED osiągają nawet trzykrotnie dłuższą żywotność źródeł światła w odniesieniu do standardowych świetlówek fluoroscencyjnych, co pozwala również radykalnie obniżyć koszty eksploatacyjne (rzadsze zakupy, mniejsze nakłady pracy związane z wymianą i konserwacją oświetlenia), ale również – co w przypadku tradycyjnych świetlówek fluoroscencyjnych jest również bardzo istotne – redukują koszty utylizacji źródła światła po zakończeniu okresu eksploatacji.
Liczone w ten sposób oszczędności mogą przekroczyć nawet połowę wcześniejszych kosztów eksploatacyjnych w zakresie oświetlenia, przy znaczącej poprawie parametrów oświetlenia oraz komfortu użytkowania.
Co więcej – w przypadku świetlówek liniowych wykonanych w technologii LED – w stosunkowo łatwy sposób można uzyskiwać różne poziomy uzyskiwanego przez źródło światła strumienia świetlnego, co przez odpowiedni dobór źródeł światła może dać również wymierne oszczędności.
W przypadku eksploatacji świetlówek fluorescencyjnych ich wymiana na zamienniki wykonane w technologii LED ekonomicznie jest uzasadniona właściwie tylko w przypadku, gdy wymieniamy zużyte tradycyjne świetlówki przy założeniu modyfikacji istniejących opraw – w takim przypadku można użyć tańsze źródła światła LED (bez konieczności zachowania kompatybilności z magnetycznymi lub elektronicznymi dławikami).
Zdecydowanie inaczej wygląda sytuacja w przypadku nowych obiektów – tutaj zdecydowanie warto już na etapie projektowania przewidzieć zastosowanie źródeł LED, których użycie daje szereg korzyści ekonomicznych (zdecydowanie niższe koszty eksploatacji) i środowiskowych (pomijalna emisja substancji szkodliwych zarówno w trakcie procesu produkcyjnego, jak i przez cały okres eksploatacji).
Reasumując – wymiana używanych świetlówek fluorescencyjnych na zamienniki wykonane w technologii LED jest korzystna jeżeli użytkownikowi:
• zależy na bezpiecznym źródle światła (LED przyjazny środowisku),
• zależy na poprawie komfortu użytkowania oświetlenia,
• akceptowalny jest większy wydatek inwestycyjny, a oszczędności odsunięte w czasie,
• nie występuje konieczność zachowania zgodności (kompatybilności) z istniejącymi oprawami wyposażonymi w indukcyjne bądź elektroniczne układy stabilizujące (dławiki).

W Internecie krąży wiele opinii o jakości markowych i nie markowych źródeł światła LED.
Oczywiście – jakość wykonania wyrobu jest bardzo ważna, zwłaszcza w przypadku tak złożonego i często używanego wyrobu jak domowe źródło światła wykonanego w oparciu o technologię LED.
W tym miejscu nie będziemy próbowali nikogo przekonywać, że najtańsze znaczy najlepsze – absolutnie nie. Ale pytanie czy najdroższe znaczy najlepsze? Wiele przykładów z rynku również tej tezie przeczy.
W przypadku doboru i zakupu źródeł światła, zwłaszcza przeznaczonych do użytku domowego – najważniejszy jest komfort użytkowania wyrobu. Jego wygląd schodzi tak naprawdę na plan dalszy. Dla wielu Konsumentów również mniejsza trwałość (nawet dwukrotnie) wyrobów nie markowych przy kilkukrotnie niższej cenie może być również akceptowalna.
Nieprawdą jest również, że psują się tylko tanie, nie markowe wyroby. Markowe wyroby psują się również, czasem nawet częściej.
W tym przypadku istotne są warunki gwarancji i ich egzekwowalność. Inna sprawa, że wiele usterek oświetlenia w ewidentny sposób jest zawinione przez użytkowników, którzy nie wiedzą, jak należy traktować źródła światła LED.
Wydaje się, że dla końcowego Konsumenta najważniejsze aspekty jakościowe źródła światła to komfort użytkowania oraz korzystny współczynnik jakość / cena.
Za jakość często trzeba więcej zapłacić – to fakt niezaprzeczalny.
Pamiętać również należy, że w przypadku wielu markowych produktów znaczącym elementem składowym ceny jest szeroko pojęty marketing, nie wiele mający wspólnego z rzeczywistą jakością wyrobu.
Przedstawiciele wielkich koncernów oświetleniowych szeroko nas informują, że „Warto pamiętać, że nie markowe lampy LED mogą nas bardzo rozczarować”. Pytanie co tak naprawdę bardziej rozczaruje Klienta – uszkodzenie nie markowej żarówki za 15 zł czy uszkodzenie markowej za 150 zł?
Oczywiście – jest również druga strona medalu. Za przysłowiową „złotówkę” również nie należy oczekiwać „jakościowego cudu”.
Jeśli cena wyrobu oscyluje znacznie niżej niż przeciętna cena rynkowa, to również należy zachować daleko idącą ostrożność.
Producenci również szukają oszczędności, konsekwencją których jest ograniczona jakość wyrobu.
Czy rzeczywiście najistotniejszym kryterium sprzedaży powinna być wyłącznie cena?
Nie mniej, każdy Klient to sam niech rozsądzi …
Wypada tylko życzyć udanych zakupów.

Większość wyrobów LED (w tym wszystkie oferowane przez naszą firmę) spełnia wymagania dyrektywy ograniczającej wprowadzanie substancji niebezpiecznych RoHS (z ang. Restriction of Hazardous Substances). Zgodnie z w/w dyrektywą RoHS wyroby nie zawierają takich substancji jak rtęć czy ołów.

Kolejnym aspektem środowiskowym jest obniżanie emisji CO2. Ma to miejsce dzięki minimalizacji zużycia energii elektrycznej, a co za tym idzie, proporcjonalne zmniejszanie zużycia paliw niezbędnych do produkcji energii. Ma to również związek z żywotnością LED, która jest wielokrotnie większa niż innych źródeł światła, a co za tym idzie, jednostkowa energia niezbędna do wytworzenia żarówki LED czy innego źródła LED również jest niższa.

W odniesieniu do tradycyjnych i kompaktowych świetlówek źródła LED nie wymagają specjalnej utylizacji. Podlegają procedurom utylizacyjnym identycznym jak pozostały sprzęt elektroniczny.

Reasumując – źródła LED wydają się być najbardziej przyjaznymi dla środowiska źródłami światła.